Биометрикалык паспорт чыгаруу боюнча өткөрүлгөн тендерде уткан компания кызмат акысын 253 миллион сомго кымбат көрсөтүп жатат. Андыктан жаңы тендер жарыяланат. Бул тууралуу Алмаз Мамбетов Sputnik Кыргызстан радиосунун эфиринде маек куруп жатып билдирди.

Айтымында, ал жетекчи катары мындай чоң акчанын элдин эсебинен төлөнүшүнө жол бербейт.

"Мамлекеттик каттоо кызматынын жетекчилиги ушул паспорт маселесине байланышкан чырдын арты менен алмашып отурат. Демек, кайра эле ошол мамлекетке 253 миллион сом чыгым алып келе турган компанияга паспорт чыгарууну берип койсом, мени эл кечирбейт. Азыр кайсы компания эң төмөнкү бааны көрсөтсө, ошол ута тургандай жаңы тендер жарыялоону пландап жатабыз", — деди Мамбетов.

Аткаминер паспорттор заман талабына жараша алмашып, коргоо элементтери күчөтүлүп турбаса, айрым мамлекеттерге виза алууда жарандар үчүн кыйынчылыктар жараларын кошумчалады.

Тоолуу Карабахтагы россиялык тынчтык орнотуучу операция татаал логистикасы менен айырмаланат. Степанакерттеги аэродромду реконструкциялоо жана заманбапташтыруу Россиянын Аба-космостук күчтөрүнүн аскердик-транспорттук учактарын кабылдоого мүмкүндүк берет, жаңы операциялык мүмкүнчүлүктөрдү жаратат, аскердик топторду жабдуу боюнча көптөгөн маселелерди чечет. Ушул тапта көпчүлүктүн көңүл борборундагы аймактын аэропорт жагдайына аскерий баяндамачы Александр Хроленко сереп салган.

Карабахты Армения менен туурасы 5 чакырым болгон Лачын коридору гана байланыштырып турат. Россиялык тынчтык орнотуучулардын көзөмөлүндөгү аймакта бул жол кокус кырдаал курчуп кете турган болсо, баары бир эң талуу көйгөйлөрдөн болуп калат. Келечекте жаңы жолдун (коридордун) оңой эмес курулушу жана Азербайжанга өткөрүлүшү күтүлөт. Бирок жүргүнчү жана жүктү ыкчам ташуу бүгүн зарыл болуп турат.

Степанакерттен Ереванга чейинки (Эребуни авиабазасы, Звартноц аэропорту) автомобилдик көчөлөр менен кеткен жолдун узундугу 320 чакырымды түзөт. Операциялардын алгачкы күндөрү тынчтык орнотуучулар Степанакерттен ушул багыт боюнча жүрүшкөн. Кийин (28-ноябрда) аралаш багыт табылып, Россиядан жүк жана техника жүктөлгөн вагондор Азербайжандын Барда темир жол станциясына келчү болду. Автомашиналарга жүктөлгөн соң Барда – Агдам – Степанакерт багыты боюнча 100 чакырым жол жүрүүдө. Багытты кайда бурба, жол ыраак.

Жоокердик бөлүктөрдүн, техника жана жүктөрдүн Тоолуу Карабахтын шартында жүздөгөн чакырымга ыкчам жеткирүү оор аскердик операцияга айланууда. Тынчтык орнотуучулар тобунун ички курамы жылына эки ирет алмашат. Аймактагы кырдаал курчуп кетсе, дагы кошумча күч жана каражат керектелиши мүмкүн.

Ошондой эле Степанакерттен тогуз чакырым аралыкта жайгашкан Ханкенди аэропорту бар. Болжолдуу түрдө оор аскердик-транспорттук авиацияны кабылдай алат. Бул жакта 1990-жылдардын башындагы согуштук аракеттерден улам учуштар токтоп калган.

Аэропорттун инфраструктурасы 2020-жылдын сентябрь жана октябрь айларында Азербайжан тараптын ракеталык аткылоолорунан кийин жабыркады. Бирок учуп-конуучу тилкенин узундугу 2200 метрди түзөт. Бул жердин рельефи да зарылдыгы чыкса тилкени дагы 1000 метрге узартып, жанына экинчисин курууга ылайык келет.

Степанакертке жакын аэропортту кайра калыбына келтирүү жана заманга бапташтыруунун баасы жакын арада каралса, көп жылдык узун каттам, убакыт жана күчтүн олчойгон чыгымдарынан кымбат деле болбойт. Аэропорт жарандык жүктөрдү ташуу, ошондой эле келечегинде Тоолуу Карабахтын экономикалык өсүшү үчүн түзүлгөн логистикалык борбор да болуп калышы ажеп эмес.

Ыраак жана кооптуу жол

Россиялык тынчтык орнотуучулар 23 байкоочу постто Тоолуу Карабахтагы окту токтотуу режимин сактоого күнү-түнү көз салышат. Лачин коридору аркылуу өткөн автотранспорт жана жергиликтүү калктын кыймылынын коопсуздугун камсыз кылышат.

14-ноябрдан тарта 26 миңден ашуун качкын үйлөрүнө кайтты. Аймакта россиялык саперлор, аскердик медиктер, Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин кызматкерлери да кызуу иш алпарууда.

Тынчтык орнотуу милдеттерин аткаруу дайымкы ыкчамдыкты талап кылат. Карабах согушун токтотуу боюнча Россия – Азербайжан – Армения үч тараптуу макулдашуусунун негизинде Москва менен Баку кол койгон атайын протокол Азербайжан менен Армениянын ортосундагы транспорттук коммуникацияны жандандырууну да камтыйт.

Степанакерттеги аэропорттогу учуштарды эске алсак, бул документ жердеги гана тургай, абадагы тыюу салууларды жоеру айкын. Россиядан түз маршрут логистика жана жабдуунун көп көйгөйлөрүн чечип, тынчтык орнотуучу 15-бригаданын аскердик топторунун операциялык мүмкүнчүлүктөрүн арттырмак.

Мурда Грузия Азербайжан жана Армениянын өтүнүчү менен өз аба мейкиндигин россиялык аскердик-транспорттук авиацияга ачкан. Учактар Ереванга учуп турган. Андан ары Степанакертке техникада узак жол басууга аргасыз болушкан. Эми аймактын аба мейкиндигиндеги бөгөттөрдү толук алып салууга убакыт келди. Бул Азербайжандан Нахичеван автономиясына чейинки жолду куруу долбооруна да чоң пайда келтирмек.

Жабык асман

Степанакерт аэродрому ремонттолуп, 2012-жылы учактарды кабыл алууга даяр болчу. Бирок Бакунун каршылыгынан улам бул ишке ашпай калган. Анткен менен үч тараптуу макулдашуу түзүлүп, россиялык тынчтык орнотуучу миссия башталгандан тарта аймактагы кырдаал түп-тамырынан бери өзгөрдү.

Учуштардын коопсуздугунун жолдорун карап, тыюу салууларды жокко чыгарууга убакыт келди. Анан да азербайжан-армян "өз ара чегеришмесинин" үлгүлөрү бар: Бакудан Нахичеванга каттамдар Армения асманынан эл аралык коридорлор аркылуу учушат. Армениялык авиакомпаниялар да Азербайжандын аймагындагы эл аралык-корголгон аба коридорлорун колдонушат.

Азербайжандын президенти Ильхам Алиев кечээ: "Тоолуу Карабахты байырлаган армяндар да, азербайжандар да сөзсүз ал жакка кайтышат. Кайрадан ынтымакта коңшулаш болуп жашашат. Мында логистикалык, транспорттук, энергетикалык коопсуздук маселелери бар. Биз ушул маселелердин баарын карайбыз", - деп билдирди.

Бул үмүт жандырат. Эгер тоо койнундагы аэропорт жакында кучак ачса, бул жышаан – региондук тынчтык жана туруктуулукка чоң өбөлгө.