Sputnik Кыргызстандын маалымдамасы
Кыргызстанда 406 таштанды жайы бар, бирок 107сине гана уруксат берилген. Серепчилердин маалыматы боюнча, таштанды таштоочу жайлардагы жалпы масса 16,5 миллион тоннаны түзөт, бул 1 633 Эйфель мунарасы же планетадагы эң ири жаныбар болгон көк киттин 137синин салмагына барабар. Жыл өткөн сайын көлөмү улам жарым миллион тоннага көбөйүүдө.
***
Эколог Сергей Криворучко бир нече жыл ичинде өлкөнү таштандыдан арылтып, электр энергиясын алууга боло турган долбоор тууралуу айтып берди.
— Көз карандысыздыкка жетишкен отуз жылга чукул убакыттан бери таштанды көйгөйүн дегеле чече албай келебиз. Сиз кандай жолун сунуштаар элеңиз?
— Таштанды таштоочу жайда көбүнесе органикалык эмес заттар — синтетикалык материалдар, лак-боёк өндүрүмдөрүнүн калдыктары, кездеме, дөңгөлөк, кагаз жана башкалар бар. Алардын арасындагы таш, айнек, батарея, металлдан башкасынын баары мыкты отун болуп саналат. Башкача айтканда, тиричиликтеги катуу калдыктарды (ТКК) таштанды катары эмес, пайда алчу сырье катары карасак болот.
Бул калдыктарды жок кылуунун эң натыйжалуу технологиясын иштеп чыктык, пиролиз менен электр энергиясын алууга болот. Калдыктарды бөлүү процесси мындайча жүрөт: таштанды бөлүнүп чыккан газды кайталап жагуу менен анча чоң эмес температурада иштетилет. Мында экологияны булгаган заттар пайда болбойт. Бул жабдыктардын экологиялык коопсуздугу жетишерлик жогорку деңгээлде. Колдонула турган жаңы ыкмалар түтүндүн жагымсыз жытын толук жок кылат, ал эми фильтрлери алмаштырылбай, өзүн-өзү тазалоочу механизмге ээ. Мунун баары станцияларды тейлөө акысын кыйла арзандатат.
Мындай ыкманын натыйжасында электр энергиясы иштелип чыгып, трансформаторлор аркылуу жалпы түйүнгө берилет. Анан калса, анын иштелип чыгышына дайрадагы суу кирген маал, шамалдын жетиштүүлүгү, пайдалуу кендин болушу же инсоляция өңдүү аба ырайы, же климаттык шарттар таасир этпейт. Бул — биздин долбоордун негизги артыкчылыгы, мында таштанды отун болуп берет.
Sputnik Кыргызстандын маалымдамасы
Тиричиликтеги катуу калдыктар (ТКК) негизинен желим баштык, бөтөлкө жана ар кыл буюмдардан түзүлөт. Калганы — тамак-аш калдыктары, металл буюмдары жана таштандынын бөлөк түрлөрү, анын ичинде кагаз, картон жана желим буюмдар. Булардан сырткары, мындай станцияларда медициналык калдыктардын, эски пестицид жана башка заттардын айрымдарын кайра иштетүүгө болот, өлкөдө азыр андай тажрыйба жок. Завод үчүн кынтыксыз "отун" — ондогон жылдардан бери сакталып турган эски полигондордун калдыктары.
***
— Бирок маңызында бул ири жылуулук электр станциясы (ЖЭС) го?..
— Анчалык чоң эмес. Биз калдыктарды иштетүүнүн чакан линиясын сунуштап турабыз. Өлкө боюнча ушундай чакан заводдорду кылдаттык менен бөлүштүрүп, электр энергиясын колдонууда сезондук күч келүүсүн жөнгө салууга болот.
Маселен, Ысык-Көлдө электр энергиясына күч келген жайкы убак курорттук сезондогу тиричилик калдыктардын көбөйгөн маалына туш келет. Жайкысын жаңы чыккан таштандынын эсебинен энергия алып, ал эми кышында электрди пайдалануу күч алганда Чолпон-Ата, Балыкчы, Каракол жана башка жерлердеги үйүлгөн акыр-чикирди кайра иштетсек болот. Дал ушул себептен, таштандыны кайра иштетүүчү алгачкы заводду Ысык-Көлдө куруу пландалууда.Мындан тышкары, эски жана жабык таштанды полигондорун тазалоо жер таңкыстыгынан куткарып, айдоо жерлерин чарбага кайтарат. Эски полигон жана таштанды таштоочу жайларды жок кылуу Ысык-Көлдөгү санитардык-эпидемиологиялык жана экологиялык абалды жакшыртып, аймактын туристтик жагымдуулугун арттырат. Балыкчы — Ысык-Көлдүн айланма энергетикалык тутуму жана облустун өнөр жай борбору туташтырылган энергетикалык "бөлүштүргүч түйүн". Анан калса, Ысык-Көл облусу 100 пайыз энергодотацияда турат, башкача айтканда, өз энергетикалык кубаттуулугу жок. Ал эми көмүр жагуу менен Ысык-Көлдөгү электр энергиясын иштеп чыгуу андай жылуулук электр станцияларынын экологиялык коопсуздугунун төмөндүгүнөн улам майнапсыз.
Sputnik Кыргызстандын маалымдамасы
Республикада таштанды таштоочу жайлар 600 гектар жерди ээлейт, алардын 506 гектары айыл чарба багытындагы категорияга кирет.
***
— Балыкчыга таштандыны кантип жеткирүү керек? Бул аябай кымбат эмеспи.
— Логистиканы иштеп чыкканбыз. Мисалы, күңгөй жээктеги Бостери жана тескейдеги Кажы-Сай айылдарынан автомобилдик транспорт менен Балыкчыдагы топтоо жайына жеткирилип, ошол жерде кайра иштетилет. Ал эми күңгөйдөгү Корумду жана тескейдеги Тамга айылдарынан тиричилик калдыктарын автомобиль менен Караколдогу чогултуу пунктуна жеткиришет. Ал жактан таштанды эң арзан жана коопсуз транспорт болгон баржа менен Балыкчыдагы пунктка жөнөтүлөт. Айтмакчы, мындай логистика Ысык-Көлдүн кемечилик тармагынын да өнүгүшүнө чоң түрткү болмок.
Ушундай эле система, маселен, Нарын үчүн да актуалдуу. Шаарда чоң таштанды полигону бар, ал эми андан анча ыраак эмес жерде Нарындын жашоочулары үчүн электр энергиясы өткөрүлгөн жогорку вольттогу линиялар жайгашкан.
— Сиз айткандай бул долбоор ишке ашып кетсе, бир завод бүтүндөй облусту таштандыдан тазалап коё алабы?
— Ооба. Мындай технология бир эле ири завод эмес, бир нече чакан өндүрүштү калкынын саны азыраак пункттарда да курууга мүмкүндүк берет.
Sputnik Кыргызстандын маалымдамасы
Бишкектеги таштанды полигонунун аянты — 27 гектар, долбоорлонуп жаткан жаңы полигондуку — 30 гектар. Суткасына "Тазалык" ишканасы 500-600 тонна таштанды чыгарат. Борбор шаарда таштанды топтогон 20 (так саны белгисиз) жеке ишкана бар. Күн сайын таштанды ташыгыч унаалар 300-400 ирет каттайт. Жылына баш калаадан болжол менен 320 миң тонна таштанды жыйналат.
***
— Демилге жакшы, бирок майнап чыгабы? Генераторлордун кубаттуулугу канчалык?
— Эң эле жөнөкөй орнотмо саатына эки тонна таштанды иштетип, 2ден 3,5 мегаваттка чейин энергия иштеп чыга алат. Мындай көлөм менен Бишкектин 7-кичирайонун толугу менен электр энергиясы менен камсыздап коюуга жетет. Долбоордун өзгөчөлүгү анын ийкемдүүлүгүндө. Заводдун бир линиясына керектөөгө жараша ага мындай үч генераторду туташтырууга болот. Электрдин көлөмүн көбөйтө турган болсок, саатына жанагыдай эле 2 тонна акыр-чикир кайра иштетилет.
Мисалы, Кыргызстандын түндүгү үчүн 3,5 мегаваттык кубаттуулуктагы эки генератордон 60 линия орнотсок болот. Экологиялык жактан таза эмес көмүрдү гана жакпастан, жылдан жылга арбып келе жаткан таштанды талаалары тазаланып, улам түшкөн калдыктар жок кылынат.
Sputnik Кыргызстандын маалымдамасы
"Чыгышэлектр" ААКтын маалыматына таянсак, 2019-жылдын январынан июнь айына дейре электр энергиясын керектөө Ысык-Көл облусу боюнча 557,6 миң, Нарында — 335,5 миң мегаваттка жеткен. Ысык-Көл облусунун тургундары суткасына 101 мегаватт жакса, ал эми Нарында 51 мегаватт чыгымдалат. Балыкчы шаарында абоненттер 236,8 мегаватт-саат электр энергиясын пайдаланат.
Кыргызстандын борбор калаасында 2019-жылдын июнь айында "Түндүкэлектр" ААКтын абоненттери 158,2 миң мегаватт-саат электр энергиясын, Чүй облусунда 141,7 миңдин тегерегинде, ал эми Таластын жашоочулары 19,1 миңден жогору өлчөмдө сарптаган.
Сутка сайын "Түндүкэлектр" абоненттери үчүн Бишкекте орточо 6 миң мегаватт-саат электр энергиясы жумшалса, бул көрсөткүч Чүй облусунда 4,4-4,5 миңдин айланасында, Талас облусу боюнча — 600, ал эми Талас шаарынын өзүндө – 150.
***
— Долбоордун кирешелүүлүгүнөн шегим бар. Электр энергиясы арзан оокат эмес, андай шартта завод кантип пайда көрөт?
— Туура айтасыз. Өлкөдөгү электр энергиясына тарифти жогорулатуу, менимче, орунсуз. Ошондуктан иштелип чыгышы арзан түшкүдөй кылып эркин экономикалык аймакта шарт түзүлүп, жеңилдиктер берилиши абзел.
Мындай аймак бар, завод куруунун негизги шарттары дээрлик сүйлөшүлдү.
Андан сырткары, бул долбоор менен мамлекет алектенгени туура, себеби эң бай деген коммерциялык уюмдар да мындай долбоорду ишке ашырууга жөндөмсүз, кантсе да баары бир экологияны сактоо жана таштандыны жок кылуу өкмөттүн мойнундагы иш эмеспи. Мындай учурда электр энергиясынын өндүрүлүшү эң мыкты кошумча киреше болуп берет. Бирок өкмөт тарабынан кепилдик берилбесе, иштелип чыккан электр энергиясын тиричилик калдыктарын жок кылуучу заводдордун өндүрүшчүлөрүнө да, электр станцияларына да сатып берүүгө мүмкүн эмес.Баса, долбоор CASA-1000га да колдоо болуп берет, себеби суунун тартыштыгы шартында энергия иштеп чыгуу азая түшөт. Анан да электр энергиясынын экспорттук баасы инвесторго кыска убакыт аралыгында мындай линияга коюлган завод курууга кеткен чыгымын актап алууга шарт түзөт.
Мында эң башкысы биз эки иштен бир иш бүтүрөбүз: таштандыны жок кылабыз, жерди бошотобуз, электр энергиясын алабыз жана экологияны түзүк абалга келтиребиз. Тилекке каршы, өкмөт тараптан буга азырынча жооп жок, долбоорду ишке ашырабыз деген эки жылдан берки аракеттен майнап чыга элек. Дагы бир ирет кайталайын, долбоор өнөктөш катары мамлекеттин катышуусу менен гана ийгиликке жете алат. Ал эми биз өз кезегинде технологиялык чечимдер менен камсыз кылып, аны толук коштоп турабыз.
— Долбоордун наркы канча?
— Замандын өлчөмү менен орнотмолордун наркы абдан эле пайдалуу, бир линиянын баасы 4-6 миллион еврого чейин жетет. Бирок жакшы бир чечим бар — бул линиялардын өндүрүшү үчүн завод куруу. Баштапкы инвестициялар 25-30 миллион евродон ашпай тургандыгы күтүлүүдө. Биздин эсеп менен ал төрт жылдан алты жылга чейин акталат. Насыякорлор менен эсептешип алган соң түптөлүп калган "Тазалык" – "Электр түйүндөрү" тандеми киреше ала баштайт.
Завод айына орточо 2-2,5 линия өндүрө алат, демек, жылына 24-30 линия алабыз. Башкача айтканда, эки жыл ичинде завод Кыргызстанды чакан линия менен камсыздап, андан ары башка өлкөлөргө да экспорттоого кирише алат. Айтмакчы, биздин коңшулар Өзбекстан менен Казакстандын долбоорго кызыгуусу күч, мындай заводдорду өздөрүндө да курууга ниеткер.
Бөлөк өлкөлөр таштандыдан кантип арылат?
Германияда жылына кайра иштетилген 45 миллион тонна таштанды атайын заводдордо өрттөлүп, калкка да пайда келтирет.
Газ турбиналары электр энергиясын иштеп чыгып, ал эми тазалоодон кийинки чыккан газ жылуулук үчүн колдонулат. Чыгындылары атмосферага атайын чыпкалар аркылуу гана таралат. Мындай заводдор экологиялык жактан таза деп таанылган.
Японияда да иштелип чыккан калдыктар өрттөлөт, ал эми таштанды өрттөөчү заводдордун тазалоочу курулмалары ушунчалык эффективдүү, андай чакан ЖЭСтердин тегерегиндеги бакчалардын жыпар жыты аңкып турат.
Электр энергиясы жергиликтүү электр ишканаларына сатылат, алтургай, күлү да керекке жарайт, андан келечеги кең райондор курулуп жаткан бүтүндөй бир арал салып коюшат.
Данияда да таштанды жагылат. Копенгагенде таштанды өрттөөчү завод шаарды жылытып, жашоочуларга электр энергиясын берет.
Заводдун түтүктөрүнөн жагымсыз жыты жок, зыянсыз түтүн чыгат. Ал тургай заводдун 85 метр бийиктеги чатырында тоо лыжа үчүн ылдыйыш куруп коюшкан. Жыл бою иштейт. Эңкейиштин бооруна иштелип чыккан желим менен төшөлүп, кардан сыйгалангандан эч кем калышпайт.
Кыргызстан жылына Кытайга миңдеген тонна эт экспорттойт. Ири сатып алуучулардын арасында бай Эмирлик да бар. Өлкөнүн айыл чарба, тамак-аш өнөр жайы жана мелиорация министри Тилек Токтогазиевдин пландары ушундай.
Sputnik Кыргызстан редакциясы бул дымактуу долбоорду ишке ашырууга болор-болбосун эксперттерден сурап көрүп, ошону менен бирге эле өлкөнүн дарманын да эске салгысы келди.
Жакында айыл чарба министри Токтогазиев ички запаска жана сырьелук базага гана таянбастан, республикабыз айыл чарба өндүрүмдөрүн кайра иштетүү жана сырье боюнча аймактык хабга айлана аларын билдирди. Анын айтымында, ушул тапта Кыргызстанга Казакстан, Россия, Монголия, Украина, Беларусь жана башка мамлекеттерден арзан мал сатып алып, Перс булуңундагы өлкөлөргө эт жөнөтүү жөнүндө сүйлөшүүлөр жүрүүдө. Ошондой эле Кытай Эл Республикасына экспорттоо планы да бар.
"Алдын ала эсеп боюнча, Бириккен Араб эмирлигине эле аптасына 40 тоннага дейре, ал эми Кытайга өкмөттөр аралык макулдашууга кол койгонубузда күн сайын 60 тоннага чейин эт экспорттоого болот", — деген божомолдорунан бөлүшкөн министр.
Башкача айтканда, министрдин пикиринде, Эмирликке эле жылына 2 миң тоннадан ашуун, ал эми коңшулаш Кытайга дээрлик 22 миң тоннага чейин эт экспорттоого болот.
Биринчи кезекте республикадагы малдын башын баалоо керек.
2019-жылдын аягындагы маалыматтар:
Ошол жылга эт өндүрүмү 223 миң тоннаны түзгөн.
Мында кыргызстандыктардын эт керектөө көлөмүн да эске алуу зарыл. Ачыгы, мекемелердин маалыматтарында айырма бар. Улуттук статком 2019-жылы ар бир кыргызстандык ай сайын 1,9 килограмм эт жегенин, бул бир жылда дээрлик 23 килограмм экенин билдирет. Айыл чарба министрлигинин 2017-жылы ар бир кыргызстандык жыл сайын орточо 38 килограмм эт жей турганын маалымдаган, ошол эле жылга Улуттук статкомдун маалыматтары боюнча бул көрсөткүч 20 килограммдан бир аз ашат. Бирок кандай болгон күндө да бул аз, анткени өкмөттүн нормативдери боюнча жылына 61 килограмм эт керектөө абзел.
Бул маалыматтарга карап калькуляторду колго алалы:
6 миллион 456 миң калкы (былтыркы жылдын башына карата маалымат) бар өлкөдө этти керектөө (Улуттук статкомдун жылына 23 кг деген маалыматына жараша) жылына 150 миң тоннаны, ал эми айыл чарба министринин маалыматтары боюнча (38 кг) 245 миң тоннаны түзөт. Демек, бир эсеп боюнча бир нече миң тонна резерв, башка эсептөөдө таңсыктык жаралат.
Эми экспорт жана импорт жаатында жаңыланган маалыматка көңүл буралы. Максатыбыз — өлкөдө канча бодо мал бар экенин, Кыргызстан чет өлкөдөн сатып алууга муктаждыгын же өзүн өзү камсыздай аларын билүү.
Көрсөткүчтөр өтө эле жупуну. Улуттук статкомдун былтыркы жылдын 10 айына карата маалыматтары боюнча, Кыргызстан 170 тоннадан аз эт саткан:
Ошондой эле 250 миң тонна колбаса, консерваланган жана даяр эт азыктары экспорттолгон. Кыргызстан малдын миң тоннадан ашуун ичеги-карынын да саткан, бирок министр демилгесинде таза эт тууралуу кеп кылууда.
Ал эми бодо малды экспорттоо боюнча көрсөткүч көбүрөөк:
Мал экспорту дал былтыр эселеп өскөн. Буга Казакстандан Өзбекстан жана Тажикстанга мал экспорттоого тыюу салынышы себеп болгон. Ошондуктан Кыргызстандан мал сатып алууга суроо-талап келип чыккан. Чындыгында кийин Кыргызстан да тыюу салган, себеби эттин баасы өлкө ичинде кескин кымбаттап кеткен.
Эт импорттоо экспорттон жогору. Өлкө 600 тоннадан ашуун чочко этин жана 250 тоннадан ашык уй этин сатып алган. Тыш жактан кой эти алып келинген эмес. Ошондой эле 1,2 миң тонна колбаса, консерваланган жана даяр эт азыктары импорттолгон.
Малдын импорту экспорттон кыйла аз:
Ошону менен бирге эле сырттан малдын бир бөлүгү асыл тукум, башкача айтканда, тукум алуу үчүн алып келинерин эске сала кетели.
Импортчу жана экспортчулардын "Кыргызлэнд" ассоциациясынын башчысы Ленара Ниязбекова министрдин билдирүүсүн шашылыш демилге деп эсептейт, себеби бул долбоор канчалык реалдуу жана кирешелүү деген маселе жаралат. Эсептер жаатында аткарылчу иш арбын.
"Эгер Кытай жана Перс булуңундагы өлкөлөр Беларусь же башка жогоруда саналган өлкөлөрдөн эт сатып алгысы келсе, түз, Кыргызстандын ортомчулугусуз эле сатып алышмак. Ошондой эле Кытай менен араб өлкөлөрү Кыргызстандын өзүнөн, бул жакта багылган малдын этин сатып алууга кызыкдар. Бирок алардын кызыгуусу азыр сатып алууга даяр экендигин туюндурбайт. Маселен, Кытай менен алардын рыногуна эт чыгаруу жөнүндө келишим али түзүлө элек", — деди ал.
Ниязбекова Токтогазиевдин бул билдирүүсү көбүрөөк "хайп" жасоого окшошуп турарын айтат. "Бул жөн гана көңүл бурдуруу, иштеп жатышканын көрсөтүү", — деген баа берет ал.
Ассоциация башчысы Айыл чарба министрлиги мал чарбачылыгын өнүктүрүүгө көбүрөөк көңүл буруп, бул багытта ишти системалаштыруусу зарыл деп эсептейт. Мисалы, өлкөдө бир катар колбаса өндүрүшчүлөрү жергиликтүү малды кымбат деп сырттан сырье сатып алышарын кошумчалады.
Экономика министринин кеңешчиси Нургүл Акимова Кытай жана Перс булуңундагы өлкөлөр эттин ири көлөмүн сурашканын, колубуздагы көлөм аларга туура келбей турганын айтат. Кыргызстанда кайра иштетүүчү ишканалар жетиштүүбү деген да маселе бар. Анан да Кыргызстан деңизге чыга албайт, ал эми мындан логистика, анын ичинде ташуу жана сактоо чыгымдары көз каранды.
"Деңизге чыга алган өлкөлөр логистика наркынын 7-12 пайызын чыгымдайт, ал эми Кыргызстанда бул чыгым 25 пайызга көтөрүлөт. Өлкөбүз тоолуу, башкача айтканда, деңиз жолу бар өлкөлөргө караганда биздин өндүрүмдөр кымбатыраак", — деди министрдин кеңешчиси.
Бирок бул маселени сапаттын эсебинен чечүүгө болот, ошондуктан биздеги эт сатып алуучу өлкөлөрдүн коопсуздук стандарттарына шайкеш келүүгө тийиш.
"Көбүрөөк экспорттоо жана кошумча наркын бизде калтыруу демилгесинин өзү жакшы. Бул калктын турмуш шартын жогорулатат. Эгер азыр жаралып жаткан маселелерге оң жооп табылса, анда долбоор ишке ашырылат", — деп белгиледи ал.
Эске салсак, былтыр Казакстан Өзбекстан жана Тажикстанга мал сатууга тыюу салган, ошондуктан Кыргызстандан мал сатып алууга суроо-талап жаралган. Бул жаатта серепчилердин пикирлери ар кыл.
Импортчу жана экспортчулардын "Кыргызлэнд" ассоциациясынын башчысы Ленара Ниязбекова Казакстандан мал сатып алууга анча ынана бербейт.
"Кыргызстандан мал сатууга тыюу салынганына карабастан, иш жүзүндө Казакстанга мал аткезчилик жол менен кетип жатат. Казакстандын калкы бизге караганда үч эсе көп, алардын өзүндө эт тартыш. Ошондуктан Кыргызстандан мал сатып алышууда", — деди ал.
Экономика министринин кеңешчиси Нургүл Акимова бул мүмкүн экенин боолголойт.
"Эл аралык соодада "камсыздандырылган келишимдер" деген түшүнүк бар. Базар деңгээлинен сапаттуураак, цивилизациялуу баскычка чыгуу абзел. Эмнеге биз товардык-сырьелук базаны баштообуз керек? Анткени ал жакта камсыздоо механизмдери, тандоо жана бааны индекстөө бар", — деди Акимова.
Кеңешчинин айтымында, эгер Айыл чарба министрлигинин башчысы өзү бул ишти колго алган болсо, анда баа, мөөнөт жана көлөмү боюнча кепилдиктерди алууга тырышууга тийиш.
"Ошондо бул маселеде саясат жана чайкоочулук болбойт, андайга жол берилбейт. Келишим бузулса, сотко берип, чоң айып салууга болот. Мындай учурда тараптардын жоопкерчилиги жаралат", — деп белгиледи ал.
Бул Казакстандан Өзбекстан менен Тажикстанга мал сатууга тыюу салынгандай жагдайлардын алдын алууга мүмкүндүк берет.
Талдоочулар дүйнөлүк экономиканын жанданышын, кара алтынга болгон чектөөлөрдүн алынышын жана суроо-талаптын өсүшүн күтүүдө. Баалар жаңырган жылы канчага көтөрүлүшү мүмкүн экенин РИА Новости агенттигине жарыяланган Наталья Дембинскаянын макаласынан окуңуздар.
2020-жылы дүйнөлүк мунай рыногу солгундоонун бир нече толкунуна тушукту. Буга бир топ факторлордун топтому таасир этти, алардын негизгилери талаптын кескин ылдыйлашында сырьену кайра өндүрүү жана бардык жактан чектөө болуп саналат.
Былтыр март айында эле мунай эки эседен ашуун көлөмгө арзандаган. Бирок күз аяктап калганда рынокко түрткү берчү көрүнүштөр болду, атасак, Батышта жасалган ийгиликтүү сыноолор тууралуу кабарлар, АКШдагы президенттик шайлоонун жыйынтыгы...
Анткен менен оптимизмге деле карабай, абал мурдагыдай эле туруксуз. Fitch эл аралык рейтингдик агенттиги мунайга болгон суроо-талап калкты эмдөө тездик менен жүрсө гана калыптанарын болжойт. Анан да талдоочулардын пикиринде жакшыруулар "мээлүүн" болмокчу.
Декабрдын башында ОПЕК+ альянсына мүчө-өлкөлөр январда мунай алууну суткасына 500 миң баррелге жогорулатууну чечишкен. Андан кийинки кадамдар ар бир айдагы министрлер жыйынынын корутундуларына жараша аныкталат. Ошону менен бирге эле жаңы макулдашуулардын мөөнөтү коюлган эмес. Коюлган баалар дароо сегиз айлык максимумга чыкты. Brent үлгүсүнүн баррели 50 долларга чукулдап барат. Рубль да бир топ бекемделди.
ОПЕК+ чечими күтүүсүздөй туюлат, себеби пандемиянын экинчи толкуну али аяктай элек. Мунайга суроо-талаптын калыптануусу жай. Бирок макулдашылган жогорулатуу – январда күтүлгөн жагдайлардын чейрек гана бөлүгү. Оюнчуларга бул – белги, альянс рыноктун жанданышына үмүттөнөт, ошол эле убакта каалаган убакта өндүрүштү чектөөгө даяр.
"Биз акырындап бирдей кадамдар менен мунай казууну макулдашууда каралган деңгээлге чейин калыптандыруудабыз. Тил табышуунун маңызы ушунда. Биз умтулган абалга ушул кварталда жетебиз деген үмүттөбүз", — деп түшүндүрөт Россиянын вице-премьери Александр Новак.
Аналитиктер мунай алууну жай ыргакта жогорулатуу боюнча ОПЕК+ жактырылган вариант технологиялык өзгөчөлүктөрү жана узартылган инфраструктурасынан улам Россияга пайдалуу экенин белгилешет. Бирок жыл башында мунай рыногунда сунуш ашыкча болушу мүмкүн.
"Суроо-талап экинчи кварталга болжонгондой жогоруласа апрелде мунай казуу суткасына эки миллион баррелге, болгону 96,1 миллионго өсөт. 1-январдан соң сунуштун суроо-талаптан ашышы Brent үлгүсүнө коюлган баалар жакынкы беш ай аралыгында дал декабрда гана орун алганын билдирет", — деп белгилейт "Фридом Финанс" инвестициялык компаниясынын аналитиги Евгений Миронюк.Компаниядагылар жыл ичинде баалар коронавируска каршы эмдөө жана чек аралык чектөөлөрдү жоюунун натыйжасына жараша 40-60 долларга чыгат деп боолголошот. Ошентсе да күтүлбөгөн жагымсыз жагдайлар кырдаалды өзгөртүп кое алат. Себеби мунай өндүрүүчүлөрдүн баары тегиз альянска мүчө эмес, аларга кен казууну көбөйтүүгө эч нерсе бөгөт боло албайт. Маселен, АКШ акыркы айларда өндүрүштү миллион баррелге көбөйттү.
"Мындан улам биринчи кварталда мунай баасы 40-42 долларга чейин төмөндөшү мүмкүн, ал эми кийин дүйнөлүк державалар пандемиядан кандай абалда чыгарына жараша", — деген оюн айтат QBF ( Quant-Based Funds) инвестициялык компаниясынын улук аналитиги Олег Богданов.
"2021-жылы мунай баалары баррелине 37-42 доллардын тегерегинде көрсөтүлүүдө. Баага пандемия жана анын кесепеттери, ошондой эле өз бюджеттерин толуктоо үчүн кен казууну жогорулатууга ОПЕК+ альянсынын умтулуусу кысым жасайт", — деп кошумчалайт Россиядагы "РГС Банктын" казыналыгынын директору Владимир Волков.
"Бирок кышкы көйгөйлөр — COVID-19дун экинчи толкуну сымал эле мунай рыногун калыбына келтирүү жолундагы чакан гана жолтоо", — деп жазышат банктын аналитиктери өз түрмөгүндө.
Bank of America (BofA) Brent үлгүсү биринчи жарым жылдыктын аягында 60 долларга чейин чыгарын болжойт.
Эксперттер Батыштагы жапырт эмдөөдөн улам кыймылга чектөөлөрдү жоюуну күтүп жатышат. Мунайды дүйнөлүк керектөөнүн жарымынан көбүн камсыз кылган суюк отунга болгон суроо-талап суткасына 1,6 миллион баррелге чейин таңсыктык жаратарын боолголойт Америка банкындагылар (BofA). Миллиард баррелге ашыкча толтурулган коммерциялык мунай сактагычтар ачылат.
Мунайдын жылдык орточо баасы 50 долларды түзөрү айтылат аталган банктын түрмөгүндө. Бирок негизги тобокелдиктердин бирин – Ирандан санкциянын алынышын эстен чыгарбоо керек. Мындай көрүнүш Байдендин тушунда орун алышы, дүйнөлүк рынокко ирандык баррелдердин ыкчам кайтарылышы ыктымал.
БИШКЕК, 15-янв. — Sputnik. Ишемби, 16-январда, күндүзү өлкө аймагында күн ачык болот. Бул тууралуу Кыргызгидромет маалымдады.
Түштүк-чыгыштан соккон шамалдын ылдамдыгы секундасына 5-10 метрден кээ бир райондордо 15-20 метрге жетет.
Абанын температурасы Чүй өрөөнүндө +11...+16, Талас жергесинде +13...+18, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарында +12...+17, Ысык-Көлдө +4...+9, ал эми Нарын аймагында -1...-6 градус болору айтылды.
Күндүн табы Бишкекте +13...+15, ал эми Ошто +15...+17 градусту көрсөтөт.