Sputnik Кыргызстан редакциясы өлкөдө иштеген электрондук капчыктарга кантип катталса болорун жана кандай мүмкүнчүлүктөр бар экенин билип көрдү.
Улуттук банктан түшүндүрүшкөндөй, КР мыйзамдарында эл арасында кеңири колдонулуп калган "мобилдик капчык" деген түшүнүк жок. Анын ордуна "электрондук капчык" сөз айкашы пайдаланылат. Электрондук капчык — бул электрондук акча сакталып жана кимге тиешелүү экенин далилдеп турчу программалык камсыздоо.
2020-жылдын аягында өлкөдө 12 электрондук капчык бар болчу. Алар: "Элсом", Umai, "Компаньон", "Илбирс", Balance, Megapay, "О! Деньги", "Аманат", Mbank Online", Namba One, "Алтын" жана "Мобильник деньги".
Былтыркы жылдын экинчи кварталынан тарта акыркы экөөнүн иши чектелип калган. Тагыраагы, алардан акча алууга гана болот. Мындан тышкары, "Аманат" капчыгын жеке тараптар колдоно албасы белгилүү болду.
Баса, катталуунун эки жолу бар — онлайн жана кеңсеге барып толук идентификациядан өтүү. Онлайн-каттоодон гана өткөн капчыктарда транзакциянын көлөмү боюнча чектөөлөр бар.
Толук шарттары: https://elsom.kg/
Кеңири шарттары: www.umai.kg
Кеңири шарттары: https://www.cbk.kg/mobile-banking
Кеңири шарттары: https://balance.kg/
Кеңири шарттары: https://www.megacom.kg/megapay/ru.html
Кеңири шарттары: https://www.dengi.kg/
Кеңири шарттары: https://www.kompanion.kg/ru/retail/wallet_kompanion
Кеңири шарттары: https://nambaone.app/
"Бакай банкына" тиешелүү "Илбирс" электрондук капчыгы учурда иштеген жок.
Улуттук банктан билдиришкендей, "Кыргыз Республикасынын төлөм системасы жөнүндө" мыйзамына ылайык, электрондук капчыктар банктар менен өнөктөш болуп, алар аркылуу гана иштей алат.
"Ал эми өлкөдө жарандардын каражатын сактоо боюнча коопсуз звено катары банк системасы эсептелет. Андыктан банк кайсы өнөктөш менен иштегенине карабай электрондук акчалар үчүн толугу менен жооп берет", — деп айтылат билдирүүдө.
Финансылык тескөөчү орган электрондук капчыкты пайдалануудан мурда анын коопсуздук шарттарын жакшылап карап көрүүнү сунуштайт. Мындан тышкары, каражатты пайдалануудагы чектөөлөргө көңүл бурулушу керек.
Ошол эле учурда Улуттук банк сөз болуп жаткан капчыктарды пайдалануу же пайдаланбоону ар бир адам өзү чечиши керектигин кошумчалады.
Эмне үчүн дал азыркы убакта ушундай кадамга барышты? Ушул тема тегерегинде Наталья Дембинская ой учугун чубаган.
АКШ Каржы министрлигинин маалыматына таянсак, дал ушул тапта Россиянын 6,011 миллиарддык америкалык мамлекеттик облигациялары бар. Алардын ичинен 1,2 миллиарддык облигация – узак мөөнөттүү, ал эми 4,8 миллиарды — кыска мөөнөттүү баалуу кагазга салынган. Декабрда анын запасы миллиард долларга толукталган.
Бул кагаздарды сатуу менен АКШ өкмөтү бюджеттин таңсыктыгын жана башка чыгымдарын жабат. Америкалык мамлекеттик карыз дээрлик 28 триллионго чыккан.
2010-2013-жылдары россиялык салымдын көлөмү 170 миллиарддан ашкан. Москва ири трежерис ээлеринин катарына кирет. Бирок 2014-жылдын апрелинде Вашингтон санкция киргизген соң, аталган мамлекет облигациялардан кутула баштаган.
2018-жылы РФ Борбордук банкы АКШнын казыналык милдеттенмелер топтомун дароо эки эсе кыскартуу менен ири сатыкты уюштурган. Эл аралык резервдердеги америкалык баалуу кагаздардын үлүшү болушунча азайган. Аларга салынган каражатты РФ башкы банкы алтын, евро жана юанга жумшаган.
Америкалык мамлекеттик карыз АКШнын Каржы министрлиги тарабынан чыгарылган баалуу кагаз болуп саналат. Вексель жана мамлекеттик облигацияларды жеке жана юридикалык тараптар, штат жана мамлекеттердин бийлиги сатып алышат.
Бул кагаздардан түшкөн киреше анчалык жогору эмес, эки жарым – үч пайыздын тегерегинде. Бирок европалык жана япониялык карыздар боюнча киреше дээрлик жок же терс пайдага ээ. Анткен менен кеп башкада: Кошмо Штаттардын мамлекеттик облигациялары дүйнөдөгү эң ынанымдуу жана акчага тез айланчу инструменттердин бири болуп саналат. Аларды сатып алуу жана сатуу жеңил.
"Убактылуу бош (ашыкча болуп) турган каражаттарды АКШнын мамлекеттик карызына салуу пайдалуу. Жылдык эки-үч пайыз – миллиарддар сөз болуп турганда кыйла көлөмдүү акча. Ушул учурда саясат экономикалык чечимдерге таасир этпөөгө тийиш", — дейт РФ Мамлекеттик думасынын каржылык рынок комитетинин мүчөсү Дмитрий Скриванов.Ошентип, трежеристин көлөмүн көбөйтүү менен Москва рыноктон орун алышын белгилегендей болду. Бул эл аралык резервдерди диверсификациялоо үчүн керек. Азыр Россиянын 590 миллиард доллары бар, анын ичинен алты миллиарды түздөн-түз АКШнын мамлекеттик карызына салынган. Талдоочулар муну Москва жалпы дүйнөлүк тенденциялар менен кадамдаш экендигин түшүндүрөт. Долларга суроо-талап өсүп келет, анткени бул валюта өзгөрүлмөлүүлүккө жана инфляцияга анча дуушар болбойт.
"Миллиард доллар — кыйла ири сумма, муну активдердин кыйла чектелген тобуна салууга болот. Алтынга суроо-талап өтө жогору, евро менен юанда ансыз деле резервдин үлүшү чоң.
Америкалык мамлекеттик карызга салым салуу — бул диверсификациялоо элементи", — деп тактайт Өнөр жайчылар жана ишкерлердин орус-азиялык союзунун президенти Виталий Манкевич.
Былтыр декабрдын аягында Кошмо Штаттардын мамлекеттик баалуу кагаздарынын ири көлөмдөгү ээси Япония болгон (1,2 триллион доллар). Андан мурда бул багытта Кытай биринчи орунда эле, азыр Пекин 1,06 триллион доллар менен экинчи сапка түшкөн. Үчтүктү 428,9 миллиард доллар менен Улуу Британия жыйынтыктайт.
Соода согушунун айынан кытайлыктар 200 миллиарддан ашуун көлөмгө кыскартуу менен бул баалуу кагаздардан пландуу түрдө арылып келген. Анткен менен Пекиндин колундагы эбегейсиз америкалык карыз — Вашингтонго кысым көрсөтүүнүн күчтүү рычагы.
Уланып келе жаткан жаңжал кокус АКШнын экинчи ири чет элдик кредитору трежеристи масштабдуу сатууну уюштурушу ыктымал деген чочулоолорду күчөтөт. Андай көрүнүштүн кесепети оңдурбайт. Биринчиден, кыска убакытта 100-200 миллиарддык облигацияларды сатуу алардын баасын түшүрөрү турулуу иш.Натыйжада Кытайдын өзүнүн тышкы актив жана резервдеринин наркы арзандаган трежеристи сатуудан түшкөн пайда сымал эле бир топ төмөндөйт. Ал аз келгенсип доллардын куну түшөт, ал эми Пекинге андай жагдайдын зарылдыгы жок. Америкалык валютанын чабалдашы кытай экспортун кымбаттатат.
Бир нече жылдан бери россиялык Борбордук банк доллардан кутулуп, алтынга басым жасап келет. 2020-жылы резервдердеги баалуу металлдардын үлүшү алгач ирет америкалык валюталардын көлөмүнөн ашкан, ал эми февралда монетардык алтын кору 136,7 миллиардга жеткен.
РФтин алтын кору жыл ичинде дээрлик 28 тоннага өстү. Универсалдуу акчалай эквивалент деп эсептелген баалуу металл пайыздык киреше алып келүүчү активдерден да пайдалуулугу артып, санкциялык тобокелдиктердин бардык түрүнөн сактап келет.
Bloomberg белгилегендей, Россия дүйнөгө экономикасы үлкөн жана алтын валюталык резервдери көп өлкө доллардык активден арылып, андан кылы кыйшайып да койбосун көрсөттү.
Мындай көрүнүш акыркы 100 жылдан бери бешинчи ирет кайталанууда. Суперциклдин дүйнөлүк экономикада кандай мааниге ээ экени тууралуу макала РИА Новости агенттигине жарыяланды.
2020-жылы мунай тармагы бир нече жолу өйдө-төмөн болду. Мунун көп себеби бар, негизгилери — суроо-талаптын кескин түшүп кеткен маалында өндүрүштүн эселеп көбөйүшү, пандемия жана чектөөлөр. Мартта нефтинин баасы эки эседен көбүрөөк арзандады. Бирок күздүн соңунда батышта вакциналардын сыноодон ийгиликтүү өтүшү, АКШда президенттик шайлоонун жыйынтыгы нарктын жогорулашына өбөлгө болду. Жашыл технологиялардын жактоочусу Жо Байден Дональд Трамптан айырмаланып америкалык мунайчыларды колдоодон алыс. Ошентип отуруп сегиз айдан кийин биринчи жолу баа максимумдук чекке жетти. Өндүрүштү чектөө боюнча ОПЕК+ уюмунун чечими дагы баанын андан ары жогорулашын шарттады. Натыйжада ушу күндө нефтинин бир баррели 63 доллардан сатылып жатат.
Мындай динамика тармак акырындап калыбына келип жатканынан кабар берет. Мындан аркы өсүү биринчи кезекте жашыл экономикага өтүүгө шашылбаган Азия мамлекеттеринде суроо-талаптын жогорулашы менен шартталмакчы.Болбосо бир ай мурун туруксуз кырдаалдан улам божомолдор да көңүл жубатарлык эмес эле. Эл аралык Fitch рейтинг агенттиги вакцинацияны эртелетүү менен гана кандайдыр бир жылыштарды күтүп жатканын жарыялаган.
JP Morgan Chase ири инвестициялык банкынын экономисттери февралдын башында чийки зат рыногунда өсүүнүн жаңы суперцикли башталганын айтып чыгышты. Адистер мында айыл чарба продукциясынын, металлдын кымбатташын, баррели 50 долларга баалана баштаганын негиз келтиришти.
Акыркы 100 жылда рынокто төрт ирет суперцикл болгон. Соңкусу 1996-жылы башталып, 12 жыл жогорулоонун үстүндө болуп 2008-жылы жетер чегине жеткен. Буга көмүр суутектин активдүү колдонуучусу Кытайдын экономикалык жактан өнүгүүсү да жардам берди. Ал эми азыркы суперцикл пандемиядан кийинки калыбына келүү процесси, акча-кредиттик жана бюджеттик саясаттын өтө эле жумшактыгы, доллардын алсыздыгы, инфляциянын ылдамдашы жана экологиялык саясат менен шартталууда.
Платина менен жезге да суроо-талап күч болуп турат. RJO Futures активдерин көзөмөлдөгөн Жон Крузо платинага болгон суроо-талап сунуштан көп экенин, жездин запасы он жылдык минимумга жакындаганын белгиледи.
"Нефть ашкере сунуш кыскарып пандемиянын чеңгелинен кутулуп келе жатканын көрсөтүүдө", — деп жазат Bloomberg.
Уолл-Стрит пандемиядан кийин экономиканын тез арада калыбына келерине басым жасоодо, демек чийки зат рыногунда узак убакытка чейин дүркүрөп өсүү болору болжолдонууда.
Товар рыногунда баанын өсүшүн Goldman Sachs Group, Bank of America, Ospraie Management сыяктуу финансылык гиганттар да күтүп жатат. Алар деле экономиканы колдоо үчүн ири долбоорлорду жана жапырт вакцинацияны негиз келтиришүүдө.
Goldman Sachs төртүнчү кварталда нефтинин бир баррели 65 долларга чыгарын божомолдоп жатат. Бирок кышында керектөө суткасына үч миллион баррелге чейин кыскарарын кошумчалады. Бул Кытайдын суроо-талабынын айрым бөлүгүн гана жабары да айтылды.
Bank of America (BofA) мунай жыл жарымына чейин 60 долларга жетерин белгилеп жатат. Банктын баамында дүйнөлүк керектөөнүн жарымын камсыздаган отунга суроо-талап суткасына 1,6 миллион баррелдик таңсыктыкты жаратат. ОПЕК менен Эл аралык энергетика агенттиги да жылдын экинчи жарымында суроо-талап өндүрүштүн көлөмүнөн кыйла жогору болорун божомолдошууда. Бул пандемия башталгандан бери ашыкча өндүрүлгөн нефтинин запасын азайтмакчы.Citigroup жыл соңунда Brent баасы 70, ал эми WTI 68 доллардан сатыларын жоромолдоп жатат. Сауд Аравиясы башында турган өндүрүшчүлөрдүн нефть казууну кыскартышы рекорддук запастан арылууга жардам берери айтылды.
БИШКЕК, 1-мар. — Sputnik. Кыргыз өкмөтү мунай заттарын Евразиялык экономикалык биримдиктин бажы чегинен сырткары ташып чыгууга убактылуу тыюу салууну сунуштап жатат.
Бул боюнча токтом долбоору өкмөттүн сайтына жарыяланды.
Бийлик муну менен Кыргызстандагы күйүүчү-майлоочу майлардын тартыштыгын алдын алууга аракет кылууда.
Эгерде токтом долбоору кабыл алынса, ал үч күндөн соң күчүнө кирип калат. Тыюу салуу ЕАЭБдин мунай жана мунай заттары боюнча жалпы рынокторун түзгөнгө чейин уланышы мүмкүн.2021-жылдын башынан тарта 1-мартка чейин россиялык өндүрүштөн чыккан бензиндин тоннасы 300 доллардан 500 долларга чейин өскөн. Кымбаттоо 67 пайызды түзүп, орточо эсеп менен алганда күйүүчү майдын литрине 14 сомдон туура келген. Дизель майдын тоннасы 360 доллардан 470ке чыккан. Пайыздык көрсөткүч менен эсептей келгенде 14 болгон. Бул литрине сегиз сом дегенди билдирет.