Климат көйгөйүнө жамынып ааламды аңтаргандар. Сереп

© AFP / JOHANNES EISELEНью-Йорктун тургундары парктагы фонтан жанында. Архив
Нью-Йорктун тургундары парктагы фонтан жанында. Архив - Sputnik Кыргызстан, 1920, 04.04.2021
Жазылуу
Өкмөттүн ишине нааразы болгондор ар элде бар. Сын айтуу миллиарддаган кишинин сүйгөн ишине айланганы жашыруун эмес. Ошентсе да корпорация ээлеринин дүйнөгө лидер болууга умтулушу акыркы убакта акылга сыйбай бара жатат.
2004-жылы Роналд Эммерихтин "Бүрсүгүнү" деп аталган Голливуддан чыккан блокбастери дүйнөлүк экранга чыккан. Анда ири кыйроолор менен адамдардын массалык кырылышы, жүрөктү эзген драма, уккулуктуу музыка, анан соңунда бардык кыйынчылыктарды жеңип чыккан ийгилик сыяктуу биз жактырган нерсенин баары бар эле.
"Бүрсүгүнү" бүгүн да көрүлө турган тасма, бирок моралдык жактан "карыды", уулуу болушу да мүмкүн. Анткени ал глобалдуу сууктан улам адамзаттын кырылышын көрсөтөт. Фильм "Грядущая всемирная супербуря" китебинин негизинде тартылган. 30 жыл мурун планетанын тоңуп калышы тууралуу китептер ого эле көп болчу. Климат көйгөйүнүн артында эмне жатканына РИА Новости сереп салган.
Учурда глобалдуу жылуулукка каршы тургандардын катары балдар жана жаштар менен толукталып жатканы да бекеринен эмес. Жашы улуураактар 1970-90-жылдары так ушул "жаңы муз доору" жүрөк үшүн алып келгенин жакшы билишет. Ал апаатты деле азыркы тапта күндүн ысып кетерин айтып коркуткан басылмалар жана телеканалдар жарнамалап келишкен.
Маскачан адамдар. Архив - Sputnik Кыргызстан, 1920, 03.04.2021
Европанын алсырай түшкөн өз алдынчалыгы. Бекемдеп берчү барбы?
Негизи бул тема 1960-жылдары пайда болуп, айланасында бүгүнкү күндөгүдөй эле чуу жаралган. Гезит беттери "20 жылдык жашообуз калды", "Муз доору такымдап келе жатат", "Тамак-аш калбай калат, бирок ага чейин суу түгөнөт", "Нью-Йорк, Венеция океан түбүнө кетет", "2000-жылга чейин планетаны муз каптайт" деген макалаларга толо эле.
Илимчи? Ал дайым прогресстен бир кадам алдыда болуп, глобалдуу суук жакын арада келет деген пикирди бардык жагынан тастыктаган далилдерди айтып турду. Окумуштуулар монография жазып, семинарларды өткөрүп келишкен. Браун университетинин көрүнүктүү ишмерлери 1972-жылы президент Никсонго кайрылышкан эле. "Урматтуу президент мырза! Бүткүл дүйнөнүн келечегине тынчсызданууңузду эске алып, биз климаттын өзгөрө турганын айтышыбыз керек. Мындай масштабдуу өзгөрүү менен адам баласы мурда-кийин бет келген эмес", — деп жазышкан алар.
"Глобалдуу суук" дароо эле кансыз согуштун куралына айланды. Дал ушул маалда Советтер Союзу мунай тармагын өркүндөтүп, газ өндүрүүнү баштаган. Ал эми батыштагы өнөктөштөр араб мамлекеттери камсыздаган нефтинин кымбатташынан жабыр тартып турган эле.
Орус коммунисттери Сибирде эч тоскоолдуксуз нефть казганы аз келгенсип, аны дүйнөгө да сатып жаткандай көрүндү. Ал эми президент Никсон бул учурда америкалыктарды сарамжал болууга чакырып, унааларга майды күн алыс куюп, трассада ылдамдыкты саатына 100 чакырымдан ашырбай айдап, үйдө жылуулукту 18 градустан жогорулатпай, учактардан баш тартуу зарылдыгын дембе-дем айтып жаткан болчу.
Глобалдуу суук тууралуу миф СССРден жаратылыш ресурстарын тартып алууга негиз болуп берди. Орустар кышында ысып-күйүп жатканда америкалыктардын үшүп отурушу акылга сыйбайт да.
Суук тууралуу уламыштан "өзөктүк кыш" өнүп чыкты. Радиоактивдүү күл астында калып, өлүмгө тушуктурчу кара булут менен курчалган аалам, кыйраган мегаполистердин урандысы, анда төрт аяктап жүргөн мутанттар... Айтор, ушунун баары Советтер Союзуна саясий басым жасоого, өзөктүк куралды кыскартууну бир тараптуу талап кылууга пайдаланылды. Кана эми ошол жомоктун баары?
2006-жылы — "Бүрсүгүнү" чыккан соң эки жылдан кийин — Канн фестивалында "Ыңгайсыз чындык" деп аталган даректүү тасма тартууланды. Ага АКШнын экс-вице-президенти, беделдүү америкалык саясий кландын өкүлү Альберт Гор демилгечи, демөөрчү жана башкы каарман болгон. Кийинки жылы бул тасма үчүн Гор Нобель сыйлыгын алган. "Чындыктын" түбүндө адамзаттын көйгөйүнүн баары глобалдуу жылуулуктан деген ой бар эле.
Работа нефтяных станков - качалок - Sputnik Кыргызстан, 1920, 02.04.2021
Эки тоонун чөбүн эңсеп... АКШ россиялык мунайды рекорддук көлөмдө сатып алды
Суук түшөт, баары тоңот, өлдүк эле өлдүк деген The New York Times, The Guardian, CNN, BBC баштаган басылма менен телеканалдар АКШ администрациясынын күн тартибине кирген маселени катуу жайылтышты. Адамдын ишмердүүлүгү көмүр кычкыл газынын атмосферага бөлүнүшүн көбөйтөт, бул күндүн жылышын шарттайт. Күндүн жылып кетиши — жаман нерсе. Эмнеге? Аны сурабагыла.
Кайра эле "баарыбыз өлөбүз" дегенге келип такалды. 2009-жылы Британиянын ханзаадасы Чарльз адамзатка сегиз жыл берген. 2013-жылы The Guardian Арктика эки жылдан кийин эрип кетерин жазды.
Окумуштууларга да кудай берди. Кайра эле баягы семинарлар, конференциялар, президентке кайрылуулар... Натыйжада алдыңкы өлкөлөр климат боюнча Киот протоколу менен Париж макулдашуусуна кол кое салышты. Буга карабастан эксперттердин көбү күндүн глобалдуу ысышы тууралуу мифти кескин сындап келет.
Американын жаңы мифинин экономикалык жагы да бар. Бул атаандаштарды жок кылуу аракети. Россиядан чыккан газ менен буудайдан "көмүр кычкыл" изин таап, рыноктон сүрүп чыгаруу алда канча оңой эмеспи. Ордуна өзүнүкүн сунуштоого ыңгайлуу.
Ал эми глобалдуу ысыкты геосаясий жактан "климат падышасы" Жон Керри негиздеп берди: "...бул көйгөйдү бир да өкмөт өз алдынча чече албайт. Буга жеке менчик сектор гана жардам бере алат... Өкмөттөр жеке ишкерлерге бардык шарттарды түзүп бериши керек... Бул үчүн биз согушта салгылашкандай эле күрөшөбүз".
Жөнөкөйлөштүрүп айтканда, суверендүү өкмөттөргө ыйгарым укуктарын жеке корпорацияларга өткөрүп берүү сунушталган. Мисалы, Жон Керринин жубайы мураскер болгон Heinz корпорациясы сыяктуу.
Өкмөттүн ишине нааразы болгондор ар элде бар. Сын айтуу миллиарддаган кишинин сүйгөн ишине айланганы жашыруун эмес. Ошентсе да корпорация ээлеринин дүйнөгө лидер болууга умтулушу акыркы убакта акылга сыйбай бара жатат.
Счетная палата США в Вашингтоне - Sputnik Кыргызстан, 1920, 01.04.2021
АКШ радиоэлектрондук күрөштө Россиядан артта экенин моюнга алды
Илон Маск, мисалы, бир нече жылдан кийин тилди пикир алышуунун куралы катары таптакыр жоюп салууну убадалап жатат. Миллиардер-мормон Тревор Милтон жарылуу кооптуулугу күч болгон суутекти отун катары пайдаланууну сунуштоодо.
Билл Гейтс күндүн глобалдуу ысышына каршы күрөшүүгө багытталган экзотикалык долбоорлорду каржылап жатат. Анын биринде миллиардер атмосферага тонналаган бор чачуу үчүн бир маалда миңдеген самолетторду учуруу керектигин айтууда. Бул масса бизди Күндөн жашырып, Жер чындап эле муздайт имиш. Эч нерсе өспөй, тамаш-аш жок калат экен, бирок күн ысыбай токтоп калат да. Эч тамашасы жок, керек болсо Гарварддагы окумуштуулар кадимкидей эле Гейтстин сунушун ар тараптан карап жатышат.
Ушу тапта байлардын демилгелери күлкү келтирет. Алар чындап бийликке келсе эмне болорун элестетип көрсөңүз... Кудай анын бетин ары кылсын...
Мунун баарын климат боюнча апрелде өтө турган саммиттин алдында унутпаш керек. Америкалык өнөктөштөр кандай гана идея болбосун, аны кыйратуучу куралга айландырып ийишет. Жаратылышты коргоо деген алмустактан келе жаткан эреже да куралга айланып кетиши толук мүмкүн.
Жаңылыктар түрмөгү
0