Кыргызстан менен Өзбекстанды эмне байланыштырып турат. Саресеп
(жаңыланган 11:48 05.08.2019)
Кыргызстан жана Өзбекстандын ортосунда айрым келишпестиктер болуп келгенине карабастан, маданий байланышы гана тургай, экономикалык жактан да жакын. Эки өлкө бири-биринен эмнелерге көз каранды экендиги тууралуу Sputnik Кыргызстандын макаласынан окуңуздар.Бүгүн, 1-августта, Кыргызстанга жумушчу сапары менен Өзбекстандын премьер-министри Абдулла Арипов келди. Эки тарап сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп, чек ара жана экономикалык кызматташуу маселелерин талкуулайт.
Кыргызстан жана Өзбекстан узун чек арага ээ, ал 1378 чакырымга созулат. Эки өлкөнүн калкы арасында да маданияттан экономикага чейинки орток нерселер оголе арбын.
©
Фото / пресс-служба правительства / Алишер Алиев
Кыргызстанга жумушчу сапары менен Өзбекстандын премьер-министри Абдулла Арипов келди
Транспорттук өз ара байланыш
Бир топ жыл илгери Оштон Баткенге жетүү үчүн Өзбекстандын аймагын аралап өтүүгө туура келчү. Азыр айланма жолдор салынып, Өзбекстан менен мамиле да жакшырып, транспорттук маселелер чечилди. Ошондой эле жакында өзбекстандыктар Стамбулга эки баскычта: Ош аркылуу Бишкекке жана борбор калаабыздан түрк мегаполисине каттай тургандыгы белгилүү болду. Себеби мындай сапар Ташкенттен учууга караганда жолоочуларга арзан түшөт. Президент Сооронбай Жээнбековдон ишкерлер Ош — Стамбул түз каттамын ачуу тууралуу Түркия тарап менен сүйлөшүүнү өтүнүшкөн. Өзбекстан жана Тажикстандын бизге чектеш облустарынын ишкерлери бул каттам менен көп учушмак, ал эми бул КР экономикасына артыкчылык алып келмек.
Ошондой эле өлкөлөр Ташкент — Анжиян — Ош — Эркечтам — Кашкар эл аралык каттамын ачуу аракетинде.
Мындан тышкары, туристтик сезон маалында Ысык-Көлгө Ташкенттен учактар каттап, Ташкент — Бишкек — Балыкчы багыты боюнча поезд жүрөт.
Анклав жана эксклавдар
©
Sputnik / Сергей Гунеев
Анклавдардын тургундары үчүн, албетте, саясий туруктуулук маселеси өтө маанилүү.
Чек аралар
Жогоруда айтылгандай, кыргыз-өзбек чек арасынын узундугу 1373 чакырымды түзөт. Бир нече жыл мурун алардын 1058 чакырымы такталган. Бирок былтыр эки өлкөнүн президенттери чек аранын 85 пайызын сызууну чечишкен. Бүгүнкү күндө чек аранын 92 пайызы такталып, 10 тилке талаштуу бойдон калууда. Жер тилкелери менен алмашуу маселеси каралган эмес.
Суу жана энергетика
Бул - эки өлкө арасындагы татаал маселелердин бири. Кыргызстан жана Тажикстан Борбордук Азиянын чоң дарыялары Амударыя жана Сырдарыянын башында жайгашкан, Сырдарыянын негизги куймасы болуп Нарын дайрасы эсептелет. Өзбекстан жана Казакстан суу этегинде турат. Эки өлкө ортосундагы суу маселеси энергетикалык тармагыбызга да таасир этет. Жайында Өзбекстанда сугат иштери башталганда сууну коё берүү кээде Кыргызстанга пайдасыз, себеби электр энергиясын керектөө кескин көтөрүлгөн кыш мезгилинде Токтогул ГЭСи аны иштеп чыгара алгыдай көлөмдө суу сактагычка топтоо зарыл. Былтыр эки өлкө өз ара кызыкчылыктар корголо тургандай так эсептин негизинде Борбор Азиянын чек аралар аралык дайраларынын суу-энергетикалык ресурстарын рационалдуу пайдалануу маселелеринде биргеликте аракет көрүүгө даяр экендигин тастыкташкан.
©
Пресс-служба президента КР / Султан Досалиев
Кыргызстан негизинен электр энергиясын өлкөнүн түштүгүндө өндүрөт, ал эми керектөөчүлөрдүн басымдуу бөлүгү түндүктө. Пайдалануучуларга киловатт-сааттар Өзбекстан, андан кийин Казакстан аркылуу транзит менен жеткирилчү. Бул Борбордук Азиянын бириккен энерготутуму деп аталчу. Өзбекстан ал тутумдан чыга тургандыгын көп айткан, бул Кыргызстанды энерготуңгуюкка кептемек. Бирок "Датка-Кемин" ЭӨЧ жана ушундай эле аталыштагы подстанциялардын курулушу менен КР бир топ жыл мурун энергетикалык көз карандылыкты жойгон.
Газ маселеси да көйгөй жаратып келген, "Кыргызгаз" Газпром тарабынан сатып алынганы Өзбекстан 2014-жылы өлкөнүн түштүгүнө газ берүүнү токтоткон. Суунун аздыгы Кыргызстандын энерготармагын катуу аксатып, өлкө жарыкты импорттоого мажбур болгон.
Ошол эле 2014-жылдын аягында газ берүү кайра жанданган.
Соода
Улуттук статистикалык комитеттин маалыматына ылайык, былтыр Өзбекстанга 158,5 миллион долларлык товар экспорттолсо, 178 миллион долларлык товар импорттолгон.
Калк
Кыргызстанда жана Өзбекстанда көптөгөн тургундар бири-бирине тууган болушат. Маселен, быйылкы жылга карата жасалган билдирүүдө КРде 940 миң өзбек тектүү эл жашары айтылган. Ал эми алты жыл мурунку маалыматка ылайык, Өзбекстанды 422 миң кыргыз жерлеген.
Инвестиция жана жумушчу күчү
Кыргызстанга былтыркы жылы Өзбекстандан түз инвестиция түрүндө 1,8 миллион доллар келген. Ал эми 2017-жылы бир миллион долларга аз каражат тартылган. Ошондой эле Кыргызстанда ачылып жаткан бир катар өзбекстандык компаниялар бар. Маселен, кир жуугуч машиналарды куроо боюнча ири заводу. Белгилей кетсек, Кыргызстанга көбүнесе Өзбекстандан бизнес эмес, жумушчу күчү келет. Кыргызстанда 100 миңдин тегерегинде өзбекстандык мигрант иштейт.
Мегадолбоорлор
Кыргызстан менен Өзбекстан Кытайдын ири долбоорлоруна катышууга ниеткер. Кытай — Кыргызстан — Өзбекстан темир жолун куруу боюнча сүйлөшүүлөр 20 жылдан бери уланып келет. Мында каржылоо жана жолдун туурасы сыяктуу эки көйгөй бар. Алсак, Кытайда темир жол эл аралык стандартка туура келсе, Кыргызстанда ал совет доорунан калган. Бул жолду курууга кызыкдар экенин Сооронбай Жээнбеков да, Шавкат Мирзиёев да бир нече ирет жар салышкан.
"Манас" эл аралык аэропорту 12 миллион сомго тендер жарыялады
(жаңыланган 09:12 13.07.2020)
Тендер аркылуу алынган каражаттарды пандемия учурунда аэропорт кызматкерлери, дарыгерлер колдонот, алар шайкештик сертификаты менен болушу керек.БИШКЕК, 13-июл. — Sputnik. "Манас" эл аралык аэропорту 12 миллион сомго тендер жарыялады. Бул тууралуу маалымат Мамлекеттик сатып алуулар боюнча порталга чыкты.
Ага ылайык, ачык акционердик коом ири суммадагы акчага коргонуучу каражаттарды алат. Жеңүүчү болгон компания шайкештик сертификаты бар вирустан коргоочу 8000 даана комбинезонду бет кап, кол кап, көз айнек жана баштыгы менен камсыздашы керек.
Өкмөт: беш күндөн кийин 13 Тез жардам автоунаасы жана 17 ИВЛ-аппарат алып келинет
Тендер пандемия учурунда аэропорт кызматкерлерин, дарыгерлерди жугуштуу илдеттен сактоо максатында жарыяланган.
Өлкө аймагындагы соңку кабарлар менен биздин Telegram-каналдан таанышып туруңуз.
ЕЭК Кыргызстан, Казакстан жана ЕАЭБ ортосундагы көйгөйдү кантип чечет?
(жаңыланган 16:00 12.07.2020)
Адатта Кытайдан келген көмүскө импорт Россияга Кыргызстан жана Казакстан аркылуу кирип, бул учурда алар бажы төлөмдөрүн кыйгап өтөт деп эсептейт серепчи.Мария Науменко
Евразиялык экономикалык комиссия бул аптада өткөн жыйынында ЕАЭБ чек аралары аркылуу товар алып өтүүдөгү талаш маселелерди чечүү үчүн ыкчам комитет түздү.
Аталган биримдикке мүчө-өлкөлөр ортосундагы пикир келишпестиктерди чечүүгө мезгил жеткенин белгилешти кеңешменин катышуучулары. Атасак, ЕАЭБ ичиндеги чек араларда жүктүн көпкө текшерилиши, Россияга Беларусь менен Казакстан аркылуу санкциялык товарлардын реэкспорту жана Кытайдан келген көмүскө импорт өңдүү маселелер бар. Кайсы инструменттер бул көйгөйлөрдү чечүүгө көмөкчү болорун, аталган маселелердин келип чыгышына эмне себеп экенин Sputnik талдап көрдү.
"Жол картасы" жана жаңы комитет
Бул маселелер биримдик ичиндеги чек араларда бир өлкө аркылуу бөлөк өлкөгө өткөрүлчү жүктөрдү көзөмөлдөө иш-чараларынын киргизилгенине байланыштуу экенин билдирет Евразиялык экономикалык комиссиянын бажы кызматташтыгы боюнча министри Олег Панкратов.
Назаралиев: ЕАЭБ өлкөлөрү ортосунда бирдиктүү биржа рыногу түзүлөт
"Бирдиктүү бажы жана экономикалык мейкиндикке мындай көзөмөл туура келбей турганын баарыбыз түшүнөбүз, бирок андай чараны колдонуунун жүйөлүү себептери бар (Кеп РФ тарабынан Россияга киргизүүгө тыюу салынган продукциялардын камтылып-камтылбаганын текшерүү жөнүндө болушу мүмкүн — ред.)", — деп кошумчалайт ЕЭК мүчөсү.
Азыр биримдикке кирген өлкөлөр ЕАЭБ ичинде жүктөрдү алып өтүүдөгү пикир келишпестиктерди чечүү боюнча "жол картасын" иштеп чыгууда. ЕЭКтеги ыкчам жөнгө салуу чараларына "санкциялык" товарларды идентификациялоо, навигациялык пломба колдонуу, үчүнчү өлкөлөрдөн ташылган импортту тескөө жана ЕАЭБ мамлекеттеринин ортосундагы маалымат алмашуу маселелери кирери айтылат комиссиянын пресс-релизинде.
"Түзүлгөн кырдаал ички сооданын азайышына жана чыңалуунун жаралышына алып келерин түшүнгөнбүз. Ошондуктан комиссияда жогорку деңгээлдеги топту (ыкчам комитет – ред.) түзүү чечимин кабыл алышты. Ал талаш жагдайларды жөнгө салуу үчүн "жол картасын" бачым түзүп чыгат", — дейт Панкратов. "Жол картасы" мамлекеттердин кызыкчылыктарынын балансын табууга мүмкүнчүлүк берерин белгилейт ал.
"Бул чаралар чектөөлөрдү койгон өлкөлөр өз рыногуна андай товарларды киргизүүгө уруксат берүүгө кызыкдар болгудай тартипте түзүлмөкчү. Ал эми бул рынокко товар ташыган өлкөлөр өз аймагында бардык товарлардын "ак" экенин, бажы талаптарына жараша өткөрүлөрүн айгинелеген заманбап технологияларды болушунча тез киргизүүнү каалашты", — деп түшүндүрдү ЕЭК коллегиясынын мүчөсү.
Бакетаев: ЕАЭБге мүчө өлкө жетекчилери өз амбициясын эмес элди ойлошу керек
Министрдин айтымында, бул технологиялар ЕАЭБ бюджетине салык төлөмдөрүн толук төгүүнү жана өлкөлөрдүн бюджеттерине болгон салык милдеттенмелерин аткарууну камсыз кылат.
Аталган ыкчам комитетти Евразиялык экономикалык комиссиянын төрагасы Михаил Мясникович жетектей турганы болжонууда. Ошону менен бирге эле жумушчу топко комиссиянын дагы беш министри: Гегам Варданян, Тимур Жаксылыков, Олег Панкратов, Виктор Назаренко жана Андрей Слепнев кирет.
Андан тышкары, комитетке ар бир өлкөдөн мамлекеттик бийликтин ички соода, бажы тармагы жана фискалдык төгүмдөргө жооптуу үч-төрт өкүлү кирмекчи. Квартал сайын жаңы орган өз иши тууралуу ЕЭК кеңешинде, зарыл учурда Жогорку экономикалык кеңеште отчет берет. Мындай чаралардан майнап чыгарына ынанышат серепчилер.
"Бир жагынан өлкөлөр эркин сооданын бирдиктүү аймагы болушуна кызыкдар. Баары бирдиктүү жалпы рынок түзөт. Бирок ошону менен бирге эле, албетте, мамлекеттер өз өндүрүшчүсүн коргоого далалат кылат. Талаш-тартыштын баары ушундан улам келип чыгууда", — деп эсептейт Россия Илимдер академиясынын ИМЭМО Постсоветтик иликтөөлөр борборунун улук илимий кызматкери Станислав Притчин.
Ал Кыргызстан менен Казакстандын ортосундагы айыл чарба продукциялары боюнча көйгөйлөрдү мисал келтирди.
"Кыргызстандык товарлардын эң жакынкы Казакстан рыногуна чыгарууга белгилүү бир чектөөлөр бар. Казак бийлиги өз өндүрүшчүсүн коргоого аракет кылып, айрым кыргызстандык товарларды сатууга тыюу салат", — дейт серепчи.
Айтымында, ыкчам комитетти түзүү — "ортодогу келишпестиктерди жое турган кадам". ЕАЭБ чек араларындагы көйгөйлөрдүн бүт топтому биримдиктин өтө тез өнүгүшүнөн улам келип чыккан деп эсептейт Станислав Притчин.
"Эгер Евразиялык экономикалык биримдик түптөлгөндөн берки азыркы интеграциялык баскычына чейинки жолду салыштырсак, Европа биримдиги бул деңгээлге жетүүгө ондогон жыл сарптаган. Алдыга озгон график менен бараткандыктан, өсүштүн да кыйынчылыктары болбой койбойт", — деп боолголойт эксперт.
Ички соода-сатыктагы көйгөйдү жоюу. ЕЭК бир катар чараларды сунуштады
Бул көйгөйлөрдү жоюу маселеси ЕАЭБдин 2025-жылга чейинки өнүгүү стратегиясынын кабыл алуу зарылдыгынан улам да пайда болду. Документ 19-майда эле Жогорку Евразиялык экономикалык кеңештин жыйынында эле кабыл алынмак, бирок ЕАЭБге мүчө-өлкөлөрдүн президенттери ал толукталууга тийиштигин белгилешкен.
"Талаш жагдайларга тушуктурган көйгөйлөрдү чечүү стратегияда камтылган. Ошондуктан жумушчу топ 1-3 жылга болжонгон кыска мөөнөттүү иш-чараларга басым жасамакчы", — деп белгилейт министр ЕЭК Панкратов.
Электрондук чип коррупциялык тобокелдиктерди азайтат
Ыкчам комитеттин биринчи кезектеги милдети — дал маалында транспорттук каражаттардын орду жана кыймылына көз салган заманбап навигациялык пломбаларды киргизүү экенин белгилейт ЕЭК мүчөсү Олег Панкратов.
"Пломбалар коррупциялык тобокелдиктерди төмөндөтүүгө мүмкүндүк берет. Ошондой эле алар мамлекеттик көзөмөлдөөчү структуралар менен жүк ташуучулар бет келген учурларды да азайтат. Бул мамлекеттик фискалдык органдарга товар агымдарынын баарын онлайн режимде көз салып турууга жол ачат. Биринчи баскычта бул көп тобокел жараткан товардык агымдарга пайдаланыларын болжоп турабыз", — деп түшүндүрөт министр.
Эксперттик чөйрөдөгүлөр навигациялык пломбалар биримдикке мүчө-мамлекеттердин ортосундагы талаш маселелердин бир бөлүгүн чече аларына ынанышат.
Мигранттар которгон акчанын көлөмү май айында кескин өстү
"Азыр товарга коштомо кагазы гана бар, ал кагаз менен анын ташуу багытына көз салууга мүмкүн эмес", — деп белгилейт Притчин.
Пикир келишпестиктерди жоюуга транспорттук компаниялар үчүн мыйзам чыгаруу системасынын ачыктыгы жардамга келерин айтат саясат таануучу Дмитрий Болкунец.
"Түзөтүүлөрдү улам киргизе беришет, ал эми жүк ташуучулар алардан кабардар болбой калышы ыктымал. Бул көйгөй жаратып, мыйзам бузууга түртөт", — деген ойдо адис.
Анын пикиринде, өтө талаштуу учурларларда өлкөлөр Евразиялык экономикалык биримдиктин сотуна кайрылуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болууга тийиш.
"Евразиялык биримдиктин сотуна анын чечимдери сөзсүз аткарылууга тийиш болгудай ыйгарым укуктарды берүү зарыл. Азыр анын чечимдери сунуш гана иретинде. Бул – мындай талаш маселелерди чечүүдөгү соңку инструменттердин бири", — дейт Болкунец.
Санкция жана үчүнчү өлкөлөрдөн келген кооптуу товарлар
Азыр биримдиктин рыногу үчүнчү өлкөлөрдөн ташылган кооптуу товарлардан толук түрдө корголбогонун ЕЭКтин техникалык жөнгө салуу боюнча министри Виктор Назаренко билдирген. Себеби көп учурда чет өлкөлүк өндүрүшчүгө сериялык тастыктама негизсиз эле карматылат.
"Товардын ылайык келишин баалоо боюнча органдар жана текшерүүчү лабораториялар бар. Алар процедураларды туура эмес жүргүзүп, натыйжада негизсиз документтер берилет. Комиссияны айрыкча узак мөөнөткө – беш жылга берилген сериялык сертификаттар тынчсыздандырат", — дейт Назаренко.
ЕАЭБ өлкөлөрү кооптуу товарларга каршы төмөнкүчө күрөш жүргүзөрү күтүлөт. Өндүрүмдүн төп келишин баалоого өндүрүшчүнүн өкүлү эмес, өзү гана заявка тапшыра алат. Мындан сырткары, биримдикке мүчө-өлкөдө өндүрүшчүнүн ыйгарым өкүлү сөзсүз болууга тийиш. Ал өндүрүмдүн биримдиктин техникалык регламенттеринин талаптарына жооп беришине жоопкерчилик алат.
Жыл башынан бери мамлекеттик карызды төлөөгө канча акча жумшалды
Россияга Евробиримдиктен санкцияланган өндүрүмдөрдү ташуу да чечилбей келе жаткан көйгөйлөрдөн. ЕАЭБде орток бажы зонасы бар. Россиялык рынокко европалык өндүрүмдөрдү ташууга коюлган чектөөлөргө карабай, ЕАЭБдин аймагына келген товарлардын баары эч тоскоолсуз айлана алат.
"Бул мүмкүнчүлүктү беларустук жана казакстандык ишкерлердин баары кызуу пайдаланышкан. Баштапкы багыты Казакстан же Беларусь деп көрсөтүлгөнү менен алар аягында Россиянын рыногуна чыгарылган. Кытайдан товар ташууда деле көйгөй ушул. Адатта КЭРден келген көмүскө импорт Казакстан жана Кыргызстан аркылуу бажы төгүмдөрүн кыйгап келип Россияга түшөт", — деп эсептейт Притчин.
Ушул тапта РФ рыногуна "санкциялык" ташууларды токтотуу үчүн Москвадагы транспорттук компаниялардын жоопкерчилигин күчөтүү маселеси каралууда.
Коронавирустан айыккан 73 адам ооруканадан чыкты
БИШКЕК, 13-июл. — Sputnik. Бүгүн коронавирустан 73 адам айыгып ооруканадан чыгарылганын Коомдук саламаттык сактоо башкармалыгынын жетекчиси Айнура Акматова брифинг учурунда билдирди.
Баарынын кайталап алынган анализдери таза чыккан.
Белгилер: