Талас облусунда ЕАЭБ өлкөлөрүнө эт экспорттогон комбинат курулат. Бул тууралуу Жыргалбек Сагынбаев Sputnik Кыргызстан радиосунда маек куруп жатып билдирди.

Анын айтымында, аталган эт комбинатын куруу иштерин "Жер-Үй" алтын комбинаты каржылайт.

"Инвесторлор менен жергиликтүү калктын ортосунда диалог түзүлүп, эки тарапка тең пайдалуу боло турган шарттарда иштөөгө үйрөнүшүбүз керек. Азыр кыргызстандыктар деле түшүнүп калды. Мисалы, Таластагы "Жер-Үй" компаниясын ала турган болсок, анын ишмердүүлүгүнө кайдыгер карабаган жергиликтүү тургундар мага бат-баттан келип турушат. Мен аларга инвесторлор алтын чыкканга чейин төлөгөн салыгы продукция өндүрүлө баштаган соң таптакыр башка суммага өзгөрөрүн түшүндүрүп келем. Жакында Талас облусуна ЕАЭБ өлкөлөрүнүн аймагына эт экспорттогон комбинат курулат. Муну менен жумуш орундары түзүлүп, ошол аймактын экономикасы көтөрүлөт", — деди Сагынбаев.

Аткаминер инвестор тартууда жергиликтүү калк менен туура сүйлөшүү жүргүзүү боюнча айыл өкмөт, аким жана башка тиешелүү жетекчилер атайын окутуулардан өтүп жатканын кошумчалады.

Көбүнесе бул – Кошмо Штаттардын Каржы министрлигинин ишмердигинин "жемиши".  Жакында бул министрликке Федералдык резервдин мурдагы жетекчиси Жанет Йеллендин келери күтүлүүдө. Доллардын кунунун төмөндөшү канчалык терең болоруна Наталья Дембинская сереп салган.

Кирешелүүлүгү төмөн

Декабрдын аягында доллардын индекси беш жарым пайызга түшкөн. Инвесторлорду Кошмо Штаттар жаңы басылган жана эч нерсе менен камсыздандырылбаган долларларды экономикага ири көлөмдө салганы тынчсыздандырат. Июнь айынан тарта акча массасы бир дагы ирет жылдык 22 пайыздан төмөндөгөн жок. Бул – тарыхтагы эң жогорку көрсөткүч. Акча басып чыгаруучу станок инфляцияга кептээри турулуу иш, бирок АКШнын Федералдык резерв тутуму максаттуу маңызын эбак: "орточо эки пайызга" (мурда "эки пайыз" эле) өзгөрткөн.

Эгер инфляция күткөндөн жогору болуп кете турган болсо, негизги ченди көбөйтпөө үчүн ушундай кадамга барышкан. Башкача айтканда жөнгө салуучу пайыздарды нөлдүн тегерегинде кармоого ниеттенет. Бул экономикага чоң колдоо болгону менен долларга терс таасир этет.

Долларлык активдерге салынган салымдардын кирешелүүлүгү төмөндөгөн соң инвесторлор тобокелдүү болсо да башка варианттарды издеп жатышканын айгинелейт Reuters басылмасынын валюталык стратегдерди сурамжылоосу.

"Доллар мурдагыдай эле бардык көрсөткүчтөрү боюнча алда канча ашкере бааланган. Федералдык резерв тутумунун акча-насыялык саясаты муну жое алат", — деп белгилейт Societe Generale валюталык стратегиясынын башчысы Кит Жукс.

Ноябрда эле эксперттер Жо Байден бийликке келсе америкалык валютанын наркынын ылдыйлашы турулуу иш экенин эскертишкен. Демократтар дээрлик үч триллиондук кошумча фискалдык өбөлгөлөр жана жаңы жардам топтомун пландашкан. Бул узак мөөнөттүү келечекте долларды чабалдатат, анткени бюджеттин таңсыктыгын көбөйтүп, аны жабууга зарыл тышкы карыздардын көлөмүн жогорулатат.

Вакцинаны таратуу да америкалык валюта үчүн терс таасирин тийгизет, себеби экономикалык активдүүлүктү бардык жактан күчөтүү "инвесторлордун эң ынанымдуу баш паанегинин" аргументтерин алсыратат. Жылдын аягындагы эмдөө жөнүндөгү кабарларда доллардын 2017-жылдан берки эң төмөн көрсөткүчүнө күбө болгонбуз.

Элүү пайызга

Экономисттердин жоромолдору бул багытта көңүл жубатарлык эмес. Citigroup банкынын баамында, бийликке демократтардын келиши 2021-жылы долларды 20 пайызга дейре чабалдатуу ыктымалдыгын жогорулатат.

Morgan Stanley Asia банкынын директорлор кеңешинин мурдагы төрагасы Стивен Роуч АКШнын бюджетинин таңсыктыгы жогорулап баратканын Федералдык резерв тутумунун нөлдүн тегерегиндеги чен саясатын белгилөө менен ушул сыяктуу эле сценарийди айтып чыкты.

Булардан да катаал жагдай болорун белгилүү финансист Жим Рикардс жоромолдойт. Ал АКШ акыры карыз көйгөйү менен алышууга аргасыз болорун, ал эми аны чечүү доллардын наркын 50 пайызга чейин төмөндөтүүнү талап кылат.

Ошол эле убакта алтындын унциясы 15 миң долларга чейин чыгып, ал эми күмүш 100 долларга жогорулап жатканын болжойт экономист. Ал АКШ эл аралык каржылык тутумда америкалык үстөмдүккө чакырык таштаган бир катар мамлекеттердин кысымынын алдында калганын түшүндүрөт. Биринчи кезекте кеп Россия менен Кытай жөнүндө. Москва менен Пекин долларды резервден сүрүп, алтынды көп сатып алууда.

"Соңку жылдары Россия алтын-валюталык резервдерин алда канча көбөйттү. Мындан сырткары, Москванын тышкы карызы кыйла аз. Орустардын кымбат баалуу металлга басым жасаары эбактан бери жашыруун эмес, рубль — дүйнөдө алтын менен эң камсыздандырылган валюта", — деп баалайт аналитик.

Өз колдору менен

Байдендин командасы ишке кирет. Дароо үч министрликтин башчылары алмашат. Каржы министрлигинин креслосун Федералдык резервдик системасынын мурдагы башчысы Жанет Йелленге табышташат. Bloomberg эске салгандай, ал "чабал доллардын америкалык экспорт үчүн артыкчылыгын жарнамалап" келген.

Бул экономисттерди кооптондурат. "Доллардын тагдырына кайдыгер, активдүү девальвационист болуп көрүнүү акылга сыйбайт", — дейт Клинтондун тушундагы каржы министри, Барак Обаманын администрациясынын Улуттук экономикалык кеңешинин башчысы Ларри Саммерс. Саммерстин айтымында, дүйнөлүк каржылык тутумдагы үстөмдүк кылуучу роль милдеттенмелердин тыкыр аткарылышы үчүн жоопкерчиликти Казынага жүктөйт.

Йеллендин сунуштамаларын АКШнын мурдагы каржы министри жана Goldman Sachs компаниясынын мурдагы башкы директору Хэнк Полсон да берген. "Пайыздык чендер тарыхый минимумдук деңгээлде, ал эми федералдык карыз Экинчи дүйнөлүк согуштан кийинки убактагыдан да көбүрөөк, — деп белгилейт экономист. — Мамлекеттик карыздын кескин өсүшүн токтотуу өтө маанилүү. Антпесе доллар эртеби-кечпи, нарксызданат. Вашингтон өз милдеттенмелерин тейлей албайт".

"Кошмо Штаттар атаандаштык артыкчылык алууну көздөп чабал валютага умтулбайт. Биз башка өлкөлөрдүн аракеттерине каршы турууга тийишпиз", — деп ишендирди сенаттын каржы комитетиндеги угууларда каржы министрине талапкер.

Анткен менен болочок каржы министри америкалык валютага эч кандай пайда алып келбей турган билдирүү менен чыкты. Ал экономикага өтүмдүүлүктү масштабдуу жогорулатууга чакырды. Инвесторлор үчүн бул доллардын төмөндөй береринен коңгуроо кагарын боолголойт Bloomberg.

Кандай болгон күндө да АКШ доллардын кунун ылдыйлатууга туура келет: бул соода таңсыктыгын кыскартуу үчүн маанилүү. Бул Байден үчүн экономиканы калыптандыруунун тек жолу да болушу мүмкүн.