Кыргызстандыктар кызылча оорусу жөнүндө эмнени билиши керек? 8 суроого жооп
(жаңыланган 09:34 24.07.2018)
Кыргызстанда кызылчага каршы кайсы жерден эмдетүүгө болот, акысы канча жана кооптуу эмеспи, булар боюнча Sputnik Кыргызстандын материалынан окуй аласыздар.Кыргызстанда быйыл кызылча оорусу менен 300 учур катталды, ал эми былтыр 60ка аз болчу.
Кызылча – өтө жугуштуу дарт. Анын негизги белгилери: денеде кызыл тактардын пайда болушу, дене табынын көтөрүлүшү, көздүн жана дем алуу органдарынын сезгениши.
©
AFP 2021 / ANNE-CHRISTINE POUJOULAT
Саламаттыкты сактоо министрлигинин алдындагы Иммундук алдын алуу республикалык борборунун директору Гүлбара Ишенапысованын маалыматына ылайык, былтыр батыш өлкөлөрүндө кызылчадан 35 киши көз жумган. Саламаттыкты сактоо дүйнөлүк уюмунун маалыматы боюнча 2016-жылдын 1-мартынан 2017-жылдын 28-февралына чейин кызылча оорусу менен 5881 учур катталган. Ал эми 2015-жылы 134 миң киши бул ооруну жеңе албай каза тапкан.
Кызылча кантип жугат?
Көпчүлүк адамдар инфекциялык оорулардын себебин антисанитарияга байланыштырып, алдын алуу үчүн гигиена эрежелерин сактоо гана жетиштүү деп эсептешет. Кызылчаны козгогуч абада эки саатча сакталгандыктан, бул жаңылыш пикир.
Эгер биринчи кабатта жашаган адам жугузуп алган болсо, инфекция тогузунчу кабатка чейин көтөрүлөт. Жугузуу радиусу — 100 метр. Азыр Кыргызстанда беш жашка чейинки балдар арасында бейтаптардын саны баарынан көп.
Бул кооптуу инфекцияга кимдер чалдыгышы ыктымал?
Бул оору көбүнесе жети жашка чейинки балдарды кыйнайт. Чоң кишилердин жугузуп алуу коркунучу төмөнүрөөк.
Бул инфекцияга каршы эмдөө кайсы куракта жүргүзүлөт?
Эмдөө эки ирет жасалат. Алгачкысы — 12-15 айында. Кийин бала мектепке барар алдында, тагыраак, алты жашында кайра кайталанат. Эгер кандайдыр бир себептерден улам кичине чагында эмдөө жүргүзүлбөй калса, кайсы куракта болбосун, эмдөө жасала берет.
Кызылчага каршы баламды кайсы жерден эмдете алам?
Балдарды үйбүлөлүк медицина борборлору, үйбүлөлүк дарыгерлер тобунун бөлүмдөрү, фельдшердик-акушердик пункттарда эмдетүүгө болот.
Эмдөө акысы канча турат?
Балдарга эмдөө акысыз жасалат.
Баламды эмдетпейм — бул менин көз караштарыма туура келбейт
Кызылча – өтө кооптуу оору. КРде кызылчага кабылгандардын жарымынан көбү эмделбеген балдар болуп чыгууда. Бул инфекциянын кесепеттери абдан арбын болушу мүмкүн. Көпчүлүк учурда дем алуу органдары жабыркайт: ларингит өрчүп кетет (алтургай, кекиртектин ичкериши (стеноз) да мүмкүн), ортоңку кулактын сезгениши (отит), ириңдүү инфекциянын катмарланып кетиши өпкөнүн сезгенишине (пневмония) алып келиши ыктымал. Ичеги-карынга зыян келтириши мүмкүн (стоматит, энтероколит). Кызылчанын эң оор кесепети – нерв тутумунун жабыркашы (энцефалит, менингит).
Теолог Кадыр Маликов эмдөөдө ислам жана христиан диндериндеги жоболорго (постулаттарына) эч каршы келбей турганын айтты.
"Мусулмандар өлүмдүн жана ар кыл дарттын бешенесине жазылгандыгына ишенет, бирок, ошентсе да исламда ден соолукка кам көрүү, ооруларды өтүштүрүп албоо үчүн алдын алуу чара көрүү каралган", —дейт Маликов.
Балачагымда эмдөө жасалган эмес, ооруп калышым мүмкүнбү?
Жаш өткөн сайын адамдын табигый иммунитети иштелип чыгат. Эгер бала кезиңизде эмдөө жүргүзүлбөсө, "Цадмир" гепатологиялык борборунан кызылчага каршы ийне сайдырып алсаңыз болот. Бул чоң кишилерге эмдөө жасоого тастыктамасы бар жападан жалгыз клиника болуп саналат. Кызмат акысы — 1 миң сом.
Кызылчага туруштук бере алган иммунитетим бар экендигин кантип билүүгө болот?
Кыргызстанда инфекцияга туруштук боло алчу иммунитеттин бар же жогун аныктоочу лабораториялар жок.
Керосин жер алдындагы түтүк менен келчү. "Манас" аэропорту кантип курулган
(жаңыланган 20:27 23.04.2021)
Мындан туура 47 жыл мурун Фрунзе шаарынын четинде "Манас" эл аралык аэропортунун учуп-конуу тилкесинин курулушу аяктап, аба майдан алгачкы учактарды кабыл ала баштаган.Курулушка кезинде жүздөгөн техника, жумушчулар тартылып, миллиондогон рубль акча жумшалган. Sputnik Кыргызстан агенттиги өлкөнүн негизги авиациялык жайы кандай кыйынчылыктар менен курулуп, ири долбоор кантип ишке ашканына кызыгып көрдү.
Фрунзе шаарына жаңы аэропорт керек!
Кыргыз ССРинин борборуна жаңы аэропорт куруу демилгеси 1969-жылы көтөрүлүп, жергиликтүү бийлик Москвага каржылык колдоо көрсөтүү өтүнүчү менен кайрылган. Анткени Фрунзе шаарынын Тынчтык (азыркы Чыңгыз Айтматов) проспектисине жакын жайгашкан аба майдандын жүргүнчүлөрү көбөйүп, коопсуздук маселеси дагы тынчсыздануу жараткан. Аталган аэропорт аркылуу каттаган адамдардын саны бир жылда 550 миңге чукулдап калган эле. Ошондой эле учуп-конуу тилкесинин айланасына турак жайлар жакын болгондуктан учкучтар көбүнчө ал үйлөрдүн үстүнөн 40-50 метр бийиктикте эле өтүшчү. Андан сырткары, ал жерде Абадан коргонуу күчтөрүнүн аскердик тик учактары, аэродрому да болуп бир катар кооптуу тобокелчиликтерди пайда кылган.
©
Фото / пресс-служба агентства гражданской авиации КР
Мындан туура 47 жыл мурун Фрунзе шаарынын четинде "Манас" эл аралык аэропортунун учуп-конуу тилкесинин курулушу аяктаган
Бирок СССРдин Жарандык авиация министрлиги, Мамлекеттик пландык комитети кыргыз бийлигине төмөндөгүдөй жооп берген:
"Алдын ала эсептөөлөр боюнча жаңы аэропортту салууга 46-50 миллион рубль жумшалат. Аталган курулушту шаардын четине чыгаруу 80-жылдарга гана пландалган".
Ага карабай кыргыз бийлигинин башында турган Турдакун Усубалиев өжөрлөнүп СССРдин жетекчиси Леонид Брежнев, Алексей Косыгинге чейин барып, аларды макул кылат. Жыйынтыгында СССРдин Министрлер кеңешинин төрагасы Фрунзедеги жаңы аэропорттун курулушун 1972-жылы баштоо боюнча токтом кабыл алган.
©
Фото / пресс-служба агентства гражданской авиации КР
Курулушка кезинде жүздөгөн техника, жумушчулар тартылып, миллиондогон рубль акча жумшалган
Долбоорлоо, алгачкы даярдыктар
Ошентип жаңы аэропорттук комплексти толугу менен долбоорлоо милдети СССРдин Жарандык авиация министрлигинин алдындагы Бүткүл союздук "Аэропроект" илимий-изилдөө институтуна жүктөлүп, адистер Москвадан бери келген. Ири курулушту каржылоонун негизги бөлүгүн борбордук бийлик бөлгөн. 800 гектар жер бөлүнүп, 600дөй жумушчуларга ылайыкталган чакан кыштак, 1000 тонна цемент бата турган кампа даярдалып, кум-шагыл даярдоочу орнотмо, ээн талаага жол салынып коммуникация тартылган.
©
Фото / предоставлено Международным аэропортом "Манас"
Аэропорт аркылуу каттаган адамдардын саны бир жылда 550 миңге чукулдап калган эле
Жүздөгөн куруучу, техника...
Курулуш 1973-жылы башталган. Ошол учурду Кыргызстан Коммунисттик партиясынын борбордук комитетинин биринчи катчысы Турдакун Усубалиев мындайча жазган:
"Башында киришкенде иштөө шарттары аябай оор болчу. Куруучулар кагыраган жерди бир метрден четинен багындырган. Жайкысын күндүн ысыгы 40 градуска чейин жогорулаганда көпчүлүк жумуштар кеч киргенде жасалчу", — деп жазган мамлекеттик ишмер.
©
Пресс-служба президента КР / Султан Досалиев
Ошондой эле жаңы аэропорт менен Фрунзе шаарын байланыштырган 30 чакырым узундуктагы автомагистраль салынып, ал жактагы автовокзал колдонууга берилип, жолду бойлой көчөт тигилген. Аба майдан 1974-жылы Кыргыз ССРинин 50 жылдык мааракесине карата ачылып, жаңы аэропортко биринчилерден болуп СССР Министрлер Кеңешинин төрагасы Алексей Косыгин конгон.
©
Фото / предоставлено Международным аэропортом "Манас"
Учуп-конуу тилкесинин айланасына турак жайлар жакын болгондуктан учкучтар көбүнчө ал үйлөрдүн үстүнөн 40-50 метр бийиктикте эле өтүшчү
Жер алдынан аккан авиациялык керосин
Андан соң аэровокзал жана кошумча объектилердин курулушу башталып, беш чакырымдан ашык суу түтүктөрү, 40 чакырымдай электр чубалгылары тартылып, жүздөгөн куруучу комплекстин ичи-тышын жасаган. Эң кызыгы, темир жолдон аэропортко чейин 30 чакырым узундуктагы авиакеросин түтүгү жер алды менен алып келинген. Ал аркылуу авиациялык жайдагы учактар өз убагында күйүүчү-майлоочу материалдар менен камсыздалып турган. Эгер андай түтүктөр жаткырылбаганда күн сайын ондогон унаа борбордон аэропортту көздөй каттамак. Тилекке каршы, кийин ал объектилер каралбай, ушу тапта иштетилбей жер алдында чирип жатат.
©
Фото / предоставлено Международным аэропортом "Манас"
Жаңы аэропорттук комплексти толугу менен долбоорлоо милдети СССРдин Жарандык авиация министрлигинин алдындагы Бүткүл союздук "Аэропроект" илимий-изилдөө институтуна жүктөлүп, адистер Москвадан бери келген
Каржылоо, калып калган иштер
80-жылдардын соңуна чейин "Манас" аэропортунун курулушуна жалпы 80 миллион рублдей акча кеткен. Анын төрттөн бир бөлүгүн кыргыз бийлиги чыгарса, калганы бүткүл союздук казынадан келген. Аба майдан заманбап техника менен жабдылып, авиациялык жай түрдүү типтеги учактарды кыйынчылыксыз кабыл алып калган.
©
Фото / предоставлено Кыргызским авиационным институтом имени Ишембая Абдраимова
Ата мекендик авиациянын ардагер учкучу Кубанычбек Козубековдун союз тарагандан кийин Кыргызстанда авиация тармагы кантип кыйраганын айтып берди.
"Союз маалында борборлоштурулган башкаруу болчу, учактын тетиктери, техниканы оңдоо, күйүүчү-майлоочу материалдар, автоунаалар өз убагында келчү. Ал кездеги авиация менен азыркыны салыштырууга болбой калды. Мисалы, Кыргызстан жаңы эгемендүүлүк алганда "Манас" аэропортунда ТУ-154 учагынан 13, ТУ-134төн төртөө жана Ми-8 деген тик учактан ондон ашыгы бар эле. 90-жылдары алар оңдолбой, каралбай токтоп тура берип, ата мекендик авиация кыйрады. Мамлекет башындагылар аэропорттун карамагындагы объектилерди ич ара бөлүшүп алышты да, салык төлөбөй иштеп миллиондорду таап жүрүшкөн", — деди Козубеков.
©
Фото / предоставлено Международным аэропортом "Манас"
Ири курулушту каржылоонун негизги бөлүгүн борбордук бийлик бөлгөн. 800 гектар жер бөлүнүп, 600дөй жумушчуларга ылайыкталган чакан кыштак, 1000 тонна цемент бата турган кампа даярдалып, кум-шагыл даярдоочу орнотмо, ээн талаага жол салынып коммуникация тартылган
Азыркы "Манас" аэропорту
Учурда республиканын негизги аэропорту жыл сайын миллиондогон жүргүнчүлөргө кызмат көрсөтүп, КМШ, Азия, Жакынкы Чыгыш өлкөлөрүнө 30дай түрдүү каттам аткарып, 20га чукул эл аралык авиакомпания менен кызматташып келет.
Материал көрүнүктүү мамлекеттик ишмер Турдакун Усубалиев, ардагер учкучтардын эскерүүлөрүнүн жана ачык булактагы маалыматтардын негизинде жасалды.
Өкмөт согуштун ардагерлерине төлөнүүчү жөлөк пулдун суммасын бекитти
(жаңыланган 19:55 23.04.2021)
Согуштун ардагерлерине ар кандай категорияга карап компенсация берилет. Анын суммасы 15-20 миң сомдун тегерегинде болду.БИШКЕК, 23-апр. — Sputnik. Өкмөт 1941–1945-жылдардагы Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучуларына жыл сайын бир жолку төлөнчү жөлөк пулдун суммасын бекитти.
Тийиштүү токтомго премьер-министр Улукбек Марипов кол койгон.
Бир жолку төлөнчү жөлөк пулдун суммасы:
- Улуу Ата Мекендик согуштун майыптарына – 20 000 сом;
- Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучуларына – 20 000 сом;
- 1941-жылдын 8-сентябрынан тартып 1944-жылдын 27-январына чейинки блокада мезгилинде Ленинград шаарындагы ишканаларда, мекемелерде жана уюмдарда иштеген жана "За оборону Ленинграда" медалы менен сыйланган адамдарга, ошондой эле "Жителю блокадного Ленинграда" белгиси менен сыйланган адамдарга – 20 000 сом;
- Жашы жете элек курагында туткунга алынгандарга – 20 000 сом;
- Согушта курман болгон жоокерлердин жесирлерине – 15 000 сом;
- Ооруктагы каарман эмгеги жана кынтыксыз аскердик кызматы үчүн СССРдин ордендери жана медалдары менен сыйланган адамдарга – 15 000 сом;
- Жумушчу колонналарга (эмгек армиясына) мыйзамсыз түрдө күч менен мобилизацияланган жана кийин реабилитацияланган жарандарга – 15 000 сом;
Жыл сайын майрамга карата берилчү жөлөк пул:
- Улуу Ата Мекендик согуштун майыптарына - 600 сом;
- Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучуларына - 400 сом;
- 1941-жылдын 8-сентябрынан тартып 1944-жылдын 27-январына чейинки блокада мезгилинде Ленинград шаарындагы ишканаларда, мекемелерде жана уюмдарда иштеген жана "За оборону Ленинграда" медалы менен сыйланган адамдарга, ошондой эле "Жителю блокадного Ленинграда" белгиси менен сыйланган адамдарга - 400 сом;
- Жашы жете элек курагында туткунга түшкөндөргө – 400 сом;
- Фронтто курман болгон жоокерлердин ата-энелерине жана экинчи никеге турбаган жесирлерине (жесилдерине) – 200 сом;
- Ооруктагы каарман эмгеги жана кынтыксыз аскердик кызматы үчүн СССРдин ордендери жана медалдары менен сыйланган адамдарга – 100 сом;
- Жумушчу колонналарга (эмгек армиясына) мыйзамсыз түрдө күч менен мобилизацияланган жана кийин реабилитацияланган жарандарга — 100 сом.