Эрешен, от май, мартуу, каркыт... Кепти байыткан бөтөнчө сөздөрдүн тизмеги
(жаңыланган 17:00 14.05.2019)
Мезгил жылдарга алмашкан сайын сөздөр "карып", баалуулугу артып баштайт. Заманбап жашоодо бул сөздөрдү колдонуп эле жүрөбүз, бирок айтылышы башкачараак болушу ыктымал же колдонуудан чыгып калган.Бүгүнкү "Тибиртке" рубрикасында архаизм сөздөрдү тизмектөөнү эп көрдүк. Материалдар "Манас энциклопедиясы" (1995-жыл) китебинен алынды. Өткөн чыгарылыштарда эпостогу сөздөрдүн биринчи бөлүгүн бергенбиз.
Каркыт — көөкөр сыяктанып төөнүн терисинен жасалып, ооз жагы күмүш же дат баспаган металл менен кырбууланган, ичине суюктук куюлуучу идиш. Көчмөн эл кымыз, айрандан тартылган арак жана башка суюктук куюш үчүн пайдаланган;
Кашка — уруу башкаруучу же уруудан, жоокерлердин арасынан чыккан мыкты жетекчи, билгич адам;
Кеперет (арабча акталуу, төлөп кутулуу) — ислам дининин шарты боюнча орозо кармабай калгандыгы үчүн, ошондой эле башка күнөөлөрдөн арылуу өтөлгөсүн берүү;
Майкана — кагылган добуш аркылуу кабар берүүчү чоң коңгуроонун асылып турган жайы;
Мөөсүл — эпос боюнча олжого түшкөн мал, буюмдан тие турган энчи, соогат;
Олпок — ичине кебез, жүн салынып шырылган ок өтпөс сырт кийим. Баатырлар аны негизинен жоого кийишкен;
От май — башка бирөөнүн жайытына малын оттотуп, бакканы үчүн акы төлөө;
Отор башы — койду, айрыкча жылкыны кышында жылуу, оттуу жерге айдап барып баккан малчылардын башчысы. Малды мындай багуу адатта оторлотуу делет. Кээде бир короо кой, үйүр жылкы да отор деп аталат. Эпосто да ушул мааниде жолугат;
Саадак — жаанын жебесин салуучу кабы, ошондой эле эпосто жаа маанисинде айтылат;
Себил — курал-жарак, ок өтпөс жоо кийимдин жалпы аталышы;
Тинте, ак тинте — бычактын бир түрү. "Манас" эпосунда канжар, шамшардын аталышы;
Торбо, дорбо — баштык, жем баштык. Байыркы убактарда кийик, теке, эчки жана башкалардын терисинен иштелип жасалган. Көбүнчө согулган таардан жасалган;
Торсук — кол чанач. Кымыз жана башкалар суусундук куюп жүрүү үчүн эчкинин же кийиктин терисинен иштетилип жасалган чанач;
©
Sputnik / Владимир Пирогов
Туулга — жоокердин кылыч, ок жана башка куралдардан коргонуу үчүн кийген баш кийими;
Чексе — дары оролгон кагаз, орооч кагаз, дары салгыч, дары салынуучу баштыкча. "Манаста" эпостун каармандары ууга чыкканда жана согуш учурунда атылма куралдарды атууда колдонулуучу тез тутангыч дары заттарын салып жүргөн баштык маанисинде колдонулат;
Эрешен — эр жетүү, бой тартуу, өспүрүм курак. Эпосто көбүнчө эр жетүү маанисинде жолугат. Мисалы, "Эрешен тартып эр болду, эр уулу менен тең болду" деген саптар жыш учурайт;
Мартуу (арабча коркуп калтыроо) — эски диний ишеним. Төрөп жаткан аялдын эси ооп калганда (эстен тануу, эсин жоготуу) кара (же албарсты) басты деп түшүнүү.
Шаршембиге карата аба ырайы
БИШКЕК, 20-окт. — Sputnik. Шаршемби күнү, 21-октябрда, күндүз өлкө аймагында күн ачык болот. Бул тууралуу Кыргызгидромет билдирди.
Абанын температурасы Чүй, Талас аймактарында +20...+25, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарында +21...+26, Ысык-Көл менен Нарын жергесинде +14...+19 градус жылыйт.
Чоң Алайда күчү 4,5 баллга жеткен жер титирөө болду
Күндүн табы Бишкекте +23...+25 жана Ош шаарында +24...+26 градуска чейин көтөрүлөт.
Белгилер:
- Тема боюнча
- 2-ноябрда Жерге астероид түшүшү ыктымал
COVID күчөп кетсе Бишкек даяр болушу керек. Түлеевдин биринчи жыйыны
(жаңыланган 20:12 20.10.2020)
Эртең менен биринчи вице-мэр болуп дайындалган Түлеев Азиз Суракматов кызматтан кеткенден кийин шаар башчысынын милдетин аткарып калды.БИШКЕК, 20-окт. — Sputnik. Бишкек мэринин милдетин аткаруучу Нариман Түлеев коронавирус пандемиясы шарттаган экономикалык кырдаалга тынчсыздануусун билдирди. Бул тууралуу жетекчинин биринчи жыйынында белгилүү болду.
Эскерте кетсек, Түлеев бүгүн эртең менен вице-мэрликке дайындалып, шаар башчысы Азиз Суракматов кызматтан кеткенден кийин калаа жетекчисинин милдетин аткарып калды.
Түлеев: чынын айтсам, мэрияга баргым келген эмес
Түлеев вице-мэрлерди, акимдерди жана шаар кызматтарынын жетекчилерин чогулткан.
"Мэрдин милдетин аткаруучу коронавирус пандемиясы шарттаган экономикалык абалга тынчсыздануусун билдирди. Экономика жана финансы боюнча вице-мэр Алмаз Бакетаевге райондук салык башкармалыктарынын жетекчилерин чогултуу тапшырылды", — деп айтылат маалыматта.
Түлеев эпидемиологиялык абал өлкө боюнча татаал экенин белгилеп, вирус жайылып кете турган болсо шаар ага даяр болушу керектигине токтолгон.
Мындан тышкары, жыйында шаар кызматтары калааны тазалоо иштерин күчөтүшү керектиги кошумчаланды.
Жээнбеков жоюп кеткен Антикоррупциялык кызматты Жапаров жандантты
(жаңыланган 22:30 20.10.2020)
Жаңы жарлыктын негизинде Жээнбековдун жарлыгынын колдонулушу токтотулуп жана кабыл алынган күндөн тартып күчүн жоготту деп табылды. БИШКЕК, 20-окт. — Sputnik. Президенттин милдетин аткаруучу Садыр Жапаров Коррупцияга каршы күрөшүү кызматынын ишин жандандыруу боюнча жарлыкка кол койду. Бул туурасында президенттик аппарат билдирди.
Белгилей кетсек, экс-президент Сооронбай Жээнбеков кызматтан кетип жатып аталган кызматты жоюу туурасында жарлыкка кол койгон.
Жапаровдун чыгарган жарлыгына ылайык, Жээнбековдун жарлыгынын колдонулушу токтотулду жана кабыл алынган күндөн тартып күчүн жоготту деп табылды.
Буга байланыштуу Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин Антикоррупциялык кызматынын иши улантылат.
УКМКга төмөнкүдөй тапшырмалар берилди:
- Антикоррупциялык кызматтын иштөөсүн камсыз кылсын;
- Антикоррупциялык кызматтын мындан аркы ишин оптималдаштыруу боюнча сунуштарды киргизсин.
Жарлык расмий жарыяланган күндөн тартып күчүнө кирет.