Эрешен, от май, мартуу, каркыт... Кепти байыткан бөтөнчө сөздөрдүн тизмеги
(жаңыланган 17:00 14.05.2019)
Мезгил жылдарга алмашкан сайын сөздөр "карып", баалуулугу артып баштайт. Заманбап жашоодо бул сөздөрдү колдонуп эле жүрөбүз, бирок айтылышы башкачараак болушу ыктымал же колдонуудан чыгып калган.Бүгүнкү "Тибиртке" рубрикасында архаизм сөздөрдү тизмектөөнү эп көрдүк. Материалдар "Манас энциклопедиясы" (1995-жыл) китебинен алынды. Өткөн чыгарылыштарда эпостогу сөздөрдүн биринчи бөлүгүн бергенбиз.
Каркыт — көөкөр сыяктанып төөнүн терисинен жасалып, ооз жагы күмүш же дат баспаган металл менен кырбууланган, ичине суюктук куюлуучу идиш. Көчмөн эл кымыз, айрандан тартылган арак жана башка суюктук куюш үчүн пайдаланган;
Кашка — уруу башкаруучу же уруудан, жоокерлердин арасынан чыккан мыкты жетекчи, билгич адам;
Кеперет (арабча акталуу, төлөп кутулуу) — ислам дининин шарты боюнча орозо кармабай калгандыгы үчүн, ошондой эле башка күнөөлөрдөн арылуу өтөлгөсүн берүү;
Майкана — кагылган добуш аркылуу кабар берүүчү чоң коңгуроонун асылып турган жайы;
Мөөсүл — эпос боюнча олжого түшкөн мал, буюмдан тие турган энчи, соогат;
Олпок — ичине кебез, жүн салынып шырылган ок өтпөс сырт кийим. Баатырлар аны негизинен жоого кийишкен;
От май — башка бирөөнүн жайытына малын оттотуп, бакканы үчүн акы төлөө;
Отор башы — койду, айрыкча жылкыны кышында жылуу, оттуу жерге айдап барып баккан малчылардын башчысы. Малды мындай багуу адатта оторлотуу делет. Кээде бир короо кой, үйүр жылкы да отор деп аталат. Эпосто да ушул мааниде жолугат;
Саадак — жаанын жебесин салуучу кабы, ошондой эле эпосто жаа маанисинде айтылат;
Себил — курал-жарак, ок өтпөс жоо кийимдин жалпы аталышы;
Тинте, ак тинте — бычактын бир түрү. "Манас" эпосунда канжар, шамшардын аталышы;
Торбо, дорбо — баштык, жем баштык. Байыркы убактарда кийик, теке, эчки жана башкалардын терисинен иштелип жасалган. Көбүнчө согулган таардан жасалган;
Торсук — кол чанач. Кымыз жана башкалар суусундук куюп жүрүү үчүн эчкинин же кийиктин терисинен иштетилип жасалган чанач;
©
Sputnik / Владимир Пирогов
Туулга — жоокердин кылыч, ок жана башка куралдардан коргонуу үчүн кийген баш кийими;
Чексе — дары оролгон кагаз, орооч кагаз, дары салгыч, дары салынуучу баштыкча. "Манаста" эпостун каармандары ууга чыкканда жана согуш учурунда атылма куралдарды атууда колдонулуучу тез тутангыч дары заттарын салып жүргөн баштык маанисинде колдонулат;
Эрешен — эр жетүү, бой тартуу, өспүрүм курак. Эпосто көбүнчө эр жетүү маанисинде жолугат. Мисалы, "Эрешен тартып эр болду, эр уулу менен тең болду" деген саптар жыш учурайт;
Мартуу (арабча коркуп калтыроо) — эски диний ишеним. Төрөп жаткан аялдын эси ооп калганда (эстен тануу, эсин жоготуу) кара (же албарсты) басты деп түшүнүү.
Жаш балдар, улгайгандар мечитке келбей тургула! Муфтияттын кайрылуусу
(жаңыланган 22:19 04.06.2020)
Жаш балдар, жашы өтүп калган кары-картаңдар жана ооругандар, дене табы көтөрүлүп жаткан жарандардын мечитке келбей туруусу кажет.БИШКЕК, 4-июн. — Sputnik. Мечитке жана намазканаларга барган жарандарга бир катар эрежелер киргизилди. Бул тууралуу Кыргызстан мусулмандарынын дин башкармалыгы билдирди.
Билдирүүдө аталган жайларга келген элдин санитардык эрежелерди сактоосу шарт экени айтылды.
- бет кап тагынып, кире бериштен дене табын өлчөтүүсү керек;
- мечитте адамдардын ортосунда 1,5 метрлик аралыкты сакталышы шарт. Кол алышып, кучакташып көрүшүүгө тыюу салынат, даарат алуучу жайларда аралыкты жана санитардык талаптарды сактоо абзел;
- жаш балдар, жашы өтүп калган кары-картаңдар жана ооругандар, дене табы көтөрүлүп жаткан жарандардын мечитке келбей туруусу кажет.
Республикада бардык мечиттерде даярдык жана түшүндүрүү иштери имамдарга жүктөлдү.
Муфтият тарабынан көрсөтүлгөн сунуштарда дааратты үйдөн алуу менен сүннөт намаздарды үйдөн окуп, мечитке келген жарандар көп убакытка кармалбай, 15-20 мүнөттүн аралыгында чыгып кетиши керектиги айтылат.
Муну менен катар жамаат намаздары ачык абада мечиттин короосунда өткөрүлүп, ар бир адам мечитке келгенде жайнамазын ала келүүсү сунушталат.
Буга чейин мечиттерге чектөөлөр алынгандыгына байланыштуу 8-июнунан баштап мечиттер, намазканалар, чиркөөлөр санитардык сактык чараларын толук сактоо менен бирге ишке кирери айтылган.
Жыштык чыры: кылмыш ишти эмнеге Аскер прокуратурасы тергеп жатканы айтылды
(жаңыланган 21:44 04.06.2020)
Жыштыктар боюнча кылмыш иши мамлекеттин маанилүү делген тармагына тиешелүү болгондуктан, бул боюнча маалыматты ачык айтуу өлкө менен коомчулукка пайда алып келбейт.БИШКЕК, 4-июн. — Sputnik. Радиожыштыктар боюнча мамлекетке зыян келтирген мыйзамсыз фактылары ашкереленери менен бул ишке күч түзүмдөрүндөгү кызматкерлердин кызыкчылыгы байкалып, мындан улам Башкы прокуратура ишти Аскер прокуратурасына өткөрүп берген. Бул тууралуу аталган көзөмөл органдын маалымат кызматынан кабарлашты.
Башкы прокуратуранын өндүрүшүнө өткөрүлгөн ишти кароо үчүн УКМК, ИИМ жана Аскер прокуратурасынын кызматкерлеринен турган ведомство аралык ыкчам-тергөө тобу түзүлгөн.
"Аталган иш мамлекеттин маанилүү делген тармагына тиешелүү болгондуктан, бул боюнча маалыматты ачыктап коюу мамлекет менен коомчулукка пайдалуу болбойт. "Мамлекеттик сырлар жөнүндөгү мыйзамга" ылайык, ал жашыруун сырды камтыган материал деп бекитилди. Азыр бир катар адамдардын бул иш боюнча кылмыш жасады деп шектелгени расмий маалымдалды. Мамлекеттик кызматкерлердин жана башкалардын бул кылмышка канчалык тиешеси бар экендигин аныктоо үчүн толук, ар тараптуу жана объективдүү тергөө жүрүп жатат", — деп айтылган маалыматта.
©
Фото / Пресс-служба правительства/ Алишер Алиев
Эске сала кетсек, 20-май күнү парламенттин жыйынында депутат Жанар Акаев эки радиожыштык арзан сатылып кеткенин айтып чыгып, бул өкмөт башчы Мухаммедкалый Абылгазиевдин уруксаты менен гана жасалышы мүмкүн экенин айткан. Анын айтымында, өлкө казынасы мындан 5 миллиард сомдук зыян тарткан. Премьер-министр жооп кайтарып, кыска мөөнөттүү эмгек өргүүгө кеткен.
Буга чейин Башкы прокуратура коррупцияга шектелип Байланыш агенттигинин беш кызматкери кармалганын маалымдаган.
Нью-Йоркто акцияга чыккандар камалууда. Видео
Нью-Йорк полициясы АКШдагы полициянын зомбулугуна нааразы болуп, акцияга чыккандардын арасынан 60 кишини камакка алды. Полиция департаментинин жетекчисинин айтымында, кармалгандар коменданттык сааттын эрежесин бузушкан.
Ал тартип сакчылары мыйзамдын бузулушуна жол бербей турганын айтып, шаар тургундарынын коопсуздугу үчүн бардык кадамдарга барарын белгиледи.