БИШКЕК, 11-сен. — Sputnik. Акыркы кезде авиакаттамдар белгисиз себептер менен бир нече саатка кармалган учурлар көбөйдү.
Мисалы, 9-сентябрда саат 9да Оштон Москва шаарына барчу учак эртеси күнү таңкы 5.20да араң абага көтөрүлдү. Самолёт "Уральские авиалинии" компаниясына таандык эле. Аэропортто 156 адам 20 сааттан узак зарыгып күтүп отурушту. Калган ону өз өмүрүнөн кооптонуп, учуудан баш тартты.
Ушундай эле окуя 22-август күнү да болгон. Анда Avia Traffic компаниясынын Бишкек — Анталья багыты боюнча эртең мененки саат 6.05те учуп кетчү самолёту 11 саат 27 мүнөткө кечигип жолго чыккан. Анда дагы жүргүнчүлөрдүн нааразы болуп жаткан учурлары социалдык тармактарга тараган.
Мындай окуялардан улам өз укугун билгиси келген окурмандар Sputnik Кыргызстан агенттигине кайрылды.
"Эс алууга бара жаткандардын бир нече сааты, керек болсо бир күнү текке кеткен учурлар болот. Ал эми ооруп операция жасатканы бара жаткандар же маанилүү иштер менен андан ары башка мамлекетке учуп кетчүлөрчү? Булардын чыгымдарынын ордун ким топтурат?" — деген суроону бишкектик Марат аттуу жаран узатты.
Ошондой эле кайрылгандар арасында каттамды сааттап күтүп отурганда тамак-аш менен ким камсыздашы керектигине кызыккандар болду.
Окурмандардын суроосуна юрист Фатима Якупбаева жооп берди.
Адистин айтымында, дүйнөнүн ар кайсы өлкөлөрүндө авиакомпаниялар өз милдетин сапатсыз аткарган учурларда жүргүнчүлөрдүн укугун коргой турган кодекстер иштейт. Бирок Кыргызстанда мындай документ жок.
"Бизде каттамды кечиктирип же такыр эле аткарбай койгон авиакомпанияларды кардарлардын чыгымынын ордун толтурууга милдеттендирген эреже жок. Бирок "Керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоо жөнүндө" мыйзам бар. Ага ылайык, кардар үч жакка кайрыла алат", — деди Якупбаева.
Экинчиси — Монополияга каршы жөнгө салуу мамлекеттик агенттиги. Эгер авиакомпания даттанууну тоотпой, жооп бербей койсо, ушул органга кайрылуу керек. Юристтин айтымында, чыгымдын ордун толтуртуунун эң эффективдүү жолу ушул. Ал керектөөчүнүн укугу бузулган же бузулбаганын эң көп дегенде эки айдын ичинде карап чыгат. Анан дагы өз кызматы үчүн эч кандай акы албайт.
Үчүнчүсү — сот. Бирок сотко кайрылуу үчүн мамлекеттик пошлинаны төлөө зарыл жана арызыңыз бери дегенде жарым жылдын ичинде каралат.
Чет өлкөлүк компаниялар болсо ар бирин индивидуалдуу кароо керек. Анткени ар бир ишкананын Кыргызстандагы өкүлчүлүктөрү менен келишими ар кандай болот. Тагыраагы, чет элдик компаниянын Кыргызстанда расмий өкүлдөрү иштейт. Айрымдары чыгымдар боюнча милдетти мойнуна алышы мүмкүн. Бирок көпчүлүгү бул жакта компаниянын билетин сатып берүү менен гана алектенет. Кандай болгон күндө дагы өкүлдөргө кайрылып көрүү зарыл.
Эгер учак Европа өлкөлөрүнө же түркиялык компанияларга тиешелүү болсо, ал жактарда Европа парламенти 2004-жылы кабыл алган "Авиа жүргүнчүнүн укуктары" регламенти бар. Ага ылайык, каттам үч сааттан ашык кармалса же токтотулса, жүргүнчүлөргө компенсация төлөнүп берилет. Өлчөмү 125 евродон 600 еврого чейин. Орто эсеп менен 450 евро. Суммасы багыттарга жараша. Мисалы, Европа биримдиги ичиндеги каттамдар, ЕБден чыккан каттам жана башка өлкөдөн ага келген каттам болуп бөлүнөт.Россиялык авиакомпания болсо, РФтин колдонуучулар жана адамдын жайлуулугун көзөмөлдөгөн федералдык кызматына (Роспотребнадзор) кайрылып көрсө болот.
Каттам кармалып жатса, авиакомпания жүргүнчүлөргө тамак берүүсү керек деп эч жерде жазылган эмес. Андыктан жарандар мындай доомат менен кайсы бир органга кайрылып пайда табары күмөн. Бирок юрист кардарды ачка күттүрүп коюу гумандуулукка жатпай турганын айтып, кызмат көрсөтүп жаткандан кийин бардык ыңгайлар түзүлүшү керек деп эсептейт.
Бүгүн Генштабдын маалымат кызматы бул ведомствонун кайра өзгөрүшү боюнча кабарды Sputnik агенттигине тастыктаган.
Мекеменин Facebook баракчасында "Жарандар министрликти түзүүгө кандай карайт?" деген сурамжылоо жүргүзүлгөн. Андагы пикирлерге таянсак, оюн калтыргандардын көбү бул идеяны колдогон.
Эске салсак, Коргоо министрлиги 2014-жылы жоюлуп, КРдин Куралдуу күчтөрүнүн бардыгы Генералдык штабдын карамагына өткөн. Министрлик өкмөткө, штаб мамлекет жетекчисине баш ийерин белгилей кетели.
КРдин Куралдуу күчтөрүнүн Генералдык штабы — аскердик башкаруунун борбордук органы. Өлкөнүн куралдуу күчтөрүн жана башка аскердик түзүмдөрдү жетектеп, аларды даярдоо менен алектенет.Бул эки органдын аталышына жараша министр же начальник башкарса, КРдин Куралдуу күчтөрүнүн башкы командачысы кандай гана өзгөрүү болбосун Баш мыйзам боюнча президент болот.
Sputnik Кыргызстан агенттиги аскер тармагында жогоруда белгиленгендей, күтүлүп жаткан өзгөрүү боюнча эксперттердин пикирин укту.
Генералдык штабдын биринчи начальниги, запастагы генерал-майор Асанбек Алымкожоев КМШ мамлекеттеринин бардыгында жана Кытайда куралдуу күчтөр Коргоо министрлигине гана баш ийе турганын, бул жагдай Кыргызстанга аталган өлкөлөр менен кызматташууга таасирин тийгизип жатканын белгиледи.
"Мурдагы Советтер Союзунун Коргоо министрликтери аскердик-техникалык жактан өз ара кызматташат. Кыргызстандыкы Генералдык штаб деп аталганы үчүн иштешүүдө кыйынчылыктар жаралып жатканы айтылат. Себеби айрым мамлекеттерде Генштаб Коргоо министрлигине баш ийип, өзгөчө кырдаалдарды жөнгө сала турган орган катары иш алып барат. Биздикилер ушул максатта, тагыраагы, карым-катнаш үчүн министрлик рангына ээ болууга аракет кылып жаткан болушу мүмкүн", — деди Алымкожоев.
Ал Генералдык штабды Кыргызстан өзү ойлоп таппаганын, армиясы чоң батыш өлкөлөр ушундай аталышты алып жүрөрүн белгиледи. Ошондой эле анын министрликтен артыкчылыктары дагы бар экенин айтат.
Алымкожоев Кыргызстандын Куралдуу күчтөрү 5-10 жылдан кийин кайра Генералдык штабга кайтууну ойлонушу мүмкүндүгүн кошумчалады.
КРдин мурдагы коргоо министринин экс-орун басары Мурат Бейшенов 2014-жылы Генералдык штабга өтөбүз деген демилге көтөрүлгөндө Коопсуздук кеңешине эксперт катары чакырылган экен. Ал ошондо эле кээ бир кесиптештери буга каршы чыкканын айтат.
"Генералдык штаб конституциялык орган эмес, начальниги өкмөттүн мүчөсү эмес. Чоң мамлекет эмеспиз, армиябыз эбегейсиз болбогондон кийин штабдын эмне кереги бар дегенбиз. Бийлик ондогон миллион сом каражатты кетирип түзүмдү бул органга өткөргөн. Алты жыл болду, эмне өзгөрдү? Эми кайра Коргоо министрлиги болот деп жатат. Ички жана эл аралык документтерди алмаштырууга кайрадан ондогон миллион каражат кетет, бул чоң убаракерчилик да", — деди Бейшенов.
Ал убагында Коргоо министрлигин жоюп, Куралдуу күчтөрдү Генштабга өткөргөндөр жоопко тартылышы керек деген оюн кошумчалады.
Улуттук гвардиянын мурдагы генералы, афган согушунун ардагери, генерал-полковник Абдыгул Чотбаев Коргоо министрлиги менен Генералдык штабдын ишинде көп деле айырмачылык жоктугун, кеп аларды ким жетектей турганында болуп жатканын айтты.
"Менимче, мурдагыдай эле Коргоо министрлиги болушу керек. Коңшу мамлекеттердин ичинен бизде эле Генштаб болгондуктан алардын жанында толук кандуу орган боло албай жатабыз. Биздики АКШ менен Түркиянын Генералдык штабынын чала варианты болуп калган", — деди генерал-подполковник.
Чотбаев Коргоо министрлигин жоюуга запастагы генералдар башында эле каршы болгонун белгиледи.
БИШКЕК, 27-янв. — Sputnik. Жол кырсыгына кабылган ырчы Анжелика Кайратованын чоң кызы Айыманын да мойнунун омуртка сөөктөрү сынганы аныкталды. Бул тууралуу ырчы өзү Instagram баракчасына жазды.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Ал кыргызстандыктардан кызынын батыраак айыгып кетишин тилеп, дуба кылып коюуну сурап кайрылган.
"Айламды таппай турган кезим. Кызым белим дей берип, моюндун омуртка сөөктөрү сынганын эми көрүп жатабыз. Бир капталы кыймылдабай жатат. Элим, дуба кылалы. Аллахтан жардам, сиздерден жардам сурайм! Ушундай колдоо керекте жалгызсыратпаңыздар, суранам!" — деп кайрылды ырчы.
Эске салсак, Анжелика Кайратова 23-январдын таңында Ысык-Көл облусунда жол кырсыгына кабылган. Автоунаасында өзү менен кошо үч кызы болгон. Дарыгерлер беш жаштагы кызынын эки бутунун тең кашка жиликтери сынып, ырчынын өзүнүн омурткалары жабыркаганын айткан. Экөөнө тең операция жасалган. Ал эми эки кызынын абалы туруктуу экени кабарланган болчу.
БИШКЕК, 28-янв. — Sputnik. Россия президенти Владимир Путин 12 жылдык тыныгуудан кийин алгачкы ирет Давос дүйнөлүк экономикалык форумунда сөз сүйлөдү. Бул тууралуу РИА Новости билдирди.
Иш-чара дүйшөмбү күнү башталып, коронавирус пандемиясына байланыштуу онлайн-форматта өтүп жатат. Россия лидери пандемия маалында дүйнө кандай өзгөргөнү боюнча айтып, бардык өлкөлөрдү болушунча бири-бирине жакын ымалада болууга чакырды.
Путин дүйнөдөгү кырдаалды өткөн кылымдын 30-жылдары менен салыштырууга болорун белгиледи.
“Мындай абал менен макул болсо да, ага көнбөсө да болот. Бирок бир топ параметрлер – масштабы, комплекстүүлүгү, чакырыктардын системалык мүнөзү, ойлондурган кооптуулук — баары бир ага кандайдыр бир окшоштук чыгып калып жатат. Биз экономикалык өнүгүүнүн мурдагы ыкмалары менен инструменттеринин каатчылыгын көрүп турабыз. Социалдык катмарга бөлүнүү күчөп кеткен. Бул ааламдык деңгээлде да, бир катар өлкөлөрдүн мисалында да көзгө дароо урунат. Бул тууралуу мурда деле айтып келгенбиз, бирок бүгүн коомдо пикирлердин арбындыгын жаратып жаткан учур. Популизмдин, оңчул жана солчул радикализмдин, дагы башка чекке жеткендиктин өсүшүнө түрткү болууда. Ички саясий абалдын курчушу менен айыгышкан тирешүүлөр бир топ алдыңкы өлкөлөрдө арбыды", — деди Путин.Россия президенти мунун кесепети эл аралык мамилелерди дагы кыйгап өтпөй, туруксуздукка жана күтүлбөгөн окуяларга кептеп жатканын белгиледи. Эл аралык институттар алсырап, регионалдык жаңжалдар көбөйүп, глобалдык коопсуздук системасы деградацияланып жатканын айтып өттү.
Путин өзүнүн сөзүндө эл аралык мамилелерди чыңалуулар, глобалдуу чатактар, адамзаттын жашоо деңгээли, кирешелердин бөлүнүшү, жакырчылыктан чыгуу жана азыр ааламды силкинтип жаткан коронавирус пандемиясы, ага каршы туруучу вакциналардын жеткиликтүү болбой жатышы тууралуу кеп козгогон.
Россия президенти эмнеден кеп салганы боюнча бул жерден кеңири окуй аласыздар.