Мындан улам Sputnik агенттиги кыргыз маданиятына ат көтөргүс салым кошуп келе жаткан өнөр адамдары менен байланышып, пенсиялары тууралуу сураштырды.
Мыйзам боюнча Кыргызстанда аялдар 58, эркектер 63 жаштан пенсияга чыгат. Эрте чыгуу курактары аялдарда 55, эркектерде 60 жаш болуп эсептелинет.
Кайыргүл Сартбаева — 25 миң сом
СССРдин эл артисти, белгилүү опера ырчысы пенсияга чыкканына отуз жылдан ашканын айтат. Ал учурда Улуттук консерваторияда мугалим болуп иштейт, профессор наамы бар.
"Мамлекет көргөн камкордукка ыраазымын. Айына 25 миң сом пенсия берилет. Эгер жумуштан кетсем, 50 миң сом алат экенмин. Бирок мен консерваториядагы окуучуларымды таштап кете албайм", — деди белгилүү маданият ишмери.
Кайыргүл Сартбаева 1936-жылы 20-июнда Кемин районуна караштуу Кара-Булак айылында туулган. Ал классикалык жана улуттук опералардагы негизги партияларды аткарган.
Болот Шамшиев — 22 миң сом
Белгилүү кинорежиссер, СССРдин эл артисти Болот Шамшиев пенсияга он жылга кеч чыккандыгын билдирди.
"Өзүмдү пенсионер деп эсептечү эмесмин. Башында 18 миң сом менен чыккам, азыр 22 миң болду. Мен мындан көбүрөөк алам го деп ойлогом", — деди өнөр адамы.
Шамшиев 1941-жылы 12-январда Бишкекте (мурдагы Фрунзе) туулган.
Дарика Жалгасынова — 30 миң сом
КРдин эл артисти, опера ырчысы Дарика Жалгасынова 1941-жылы 20-мартта Талас облусунун Кара-Буура районундагы Чолпонбай айылында туулган. Өнөр адамы жети жылдан бери пенсия алат. Алгач 15 миң сом менен чыкса, учурда 30 миңди түзөт.
Улукмырза Полотов — 30 миң
КР эл артисти, Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын профессору, "Манас" орденинин ээси Улукмырза Полотов 1995-жылы пенсияга чыккан. Учурда ай сайын 30 миң сом алат.
Ал 1943-жылы Жалал-Абад облусуна караштуу Аксы районунун Улук айылында туулган. Полотов жогорку музыкалык окуу жайлары үчүн элдик ырдоо программасын жана методикасын иштеп чыккан. Кыргыз сахнасындагы ырчылардын 80-90 пайызы Полотовдун шакирттери.
Жамал Сейдакматова — 30 миң сом
Атактуу актриса 1939-жылы 21-сентябрда Көлдүн күнгөйүндөгү Темир айылында туулуп-өскөн. Быйыл 80 жашка толду. Пенсияга 55 жашында чыккан.
"Азыр 29 миң сом пенсия алам. Мен анын бир сомун коротпой театрга колдоном", — деди актриса.
Жамал Сейдакматова өзү ачкан "Туңгуч" театрын жетектейт. Ал КРдин эл артисти, II даражадагы "Манас" орденинин ээси.
Самара Токтакунова — 25 миң сом
СССРдин эл артисти, белгилүү комузчу 2005-жылы пенсияга чыккан.
"Жалпысынан 58 жылдан бери иштеп келе жатам. Менде болгон наамдын баары бар. Ушулардын бардыгын эсептеп пенсияга чыгарыштыбы же жыл өткөн сайын кошулдубу, билбей калдык. Азыр 25 миң сом алам. Кудай кут кылсын, ыраазы болуп жашап жатабыз", — деди Токтакунова.
Атактуу комузчу 1944-жылы 9-мартта Чүй облусунун Кемин районундагы Кызыл-Суу айылында туулган. Токтогул атындагы сыйлыктын, II даражадагы "Манас" орденинин ээси. Учурда Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваторияда мугалим болуп иштейт.
Түгөлбай Казаков — 9 миң сомдон жогору
КРдин эл артисти, белгилүү обончу, композитор, публицист, коомдук ишмер Түгөлбай Казаков жети жылдан бери пенсия алып келет.
"Мен мамлекет наамдарды эске алуу менен пенсия берип жаткан учурга туш келип калгам. Базалык коюму (ставка) 9000 миң сом болчу. Азыр канча кошулду билбейм, текшерип турбайм. Себеби гонорар менен эсепке бир түшөт", — деди Казаков.
Түгөлбай Казаков 1951-жылы 28-майда Талас районунун Көпүрө-Базар айылында туулган.
Назира Мамбетова — 17 миң сом
СССРдин эмгек сиңирген артисти, КРдин эл артисти, белгилүү актриса Назира Мамбетованын пенсияга чыкканына 12 жылдын жүзү болду.
"Пенсиямдын көлөмү 17 миң сом. Аз дейин десем, 3-4 миң сом пенсия алып оокат кылгандар бар. Иштеп да жатам, айлыгым аз, пенсиямды топтой албайм", — деди Мамбетова.
Назира Мамбетова 1948-жылы 2-декабрда Ысык-Көлдөгү Жети-Өгүз районунун Тамга айылында туулган.
Муратбек Бегалиев — 10 миң сом
КРдин эл артисти, Калый Молдобасанов атындагы Кыргыз улуттук консерваториясынын ректору, Токтогул Сатылганов атындагы мамлекеттик сыйлыктын ээси былтыр пенсияга чыккан.
"Биринчи пенсиямды алганда күлкүм келген. Менин албаган сыйлыгым жок да. Илгери улуу өнөрпоздордун пенсия документтерин бүтүрүп жүргөндө акчалары жакшы чыкканын көрүп калчумун. Өзүмдүн пенсиямды дагы ошондой элестеткем. 10 миң сом алып жатам", — деди Бегалиев.
Ал 1955-жылы 21-июнда Нарын облусунун Жумгал районундагы Миң-Куш айылында жарык дүйнөгө келген.
Зейнеп Шакеева — 8800 сом
Калың элге "18 жаш", "Чагылган" ырлары менен белгилүү Зейнеп Шакеева көп балалуу эне катары пенсияга 1976-жылы чыккан. Учурда 8800 сом алат.
Ал 1949-жылы 8-мартта Ысык-Ата районунун Киров айылында жарык дүйнөгө келген. Ырчыга 2017-жылы 68 жаш курагында "эл артисти" наамы ыйгарылган.
Гүлшайыр Садыбакасова — 15 миң сом
КРдин эл артисти, Токтогул Сатылганов атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты, "Кыз бурак" тобунун негиздөөчүсү Гүлшайыр Садыбакасова алты жылдан бери пенсия алат.
"Мамлекет 15 миң сом пенсия берет. Мен ай сайын албайм. Бир жылга топтоп коюп чет мамлекеттен эс алып келем. Башка акчага караганда өзүңдүн тапканың башкачараак болот экен. Акчаны алып жатканда бүт өмүрүм элестейт", — деди маданият ишмери.
Гүлшайыр Садыбакасова 1953-жылы 10-декабрда Ош облусундагы Ноокат районунун Кулатов айыл өкмөтүндө туулган.
Саламат Садыкова — 6 миң сомдун тегереги
КРдин эл артисти, Токтогул Сатылганов атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты, III даражадагы "Манас" орденинин ээси, белгилүү ырчы Саламат Садыкова быйыл 63 жашка толду. Азыр 6 миң сомдун тегерегинде пенсия алат.
"Мен пенсияга кеч чыктым, назары ток кишимин. Алгач 3400 сом алганда шок болгом. 16 жашыман бери иштеп келем, чыгармачылык деп жүрүп кандай гана күндү көрбөдүк. Маданият ишмерлеринин жашоосу Союз убагында жакшы болуптур. Азыркы бийлик кара курсагын эле ойлойт", — деди ырчы.
Ырчы Баткен облусунун Кызыл-Жол айылында 1956-жылы 28-сентябрда төрөлгөн. Учурда филармониядагы "Камбаркан" фольклордук-этнографиялык тобунда жетекчи жана ырчы катары кызмат өтөйт.
Темирлан Сманбеков — 7 миң сом
КРдин эмгек сиңирген артисти, Нарын облустук Муратбек Рыскулов атындагы академиялык музыкалык-драма театрынын директору пенсияга былтыр чыккан.
"Театрда иштеп келатканыма кырк жылдан ашты. Ошончо жылдан бери эмгектенип 7 миң сом пенсия алып жатам. Мурда эмгек сиңирген артист, эл артисттери президент тарабынан берилген Ардак грамотасы болсо, персоналдык пенсияга чыгышчу. Азыр андай эмес. Нарындагы батириме 10 миң сом төлөйм. Айлыгымдын бардыгын төгүп берем. Пенсиям турмуш-тиричиликке тыгын болуп жатат. Бизди чыгармачылыкка болгон сүйүү, намыс, жоопкерчилик кармап турат", — деди Сманбеков.
Темирлан Сманбеков 1957-жылы Жалал-Абад облусунун Токтогул районунда төрөлгөн.
Адистер буга башаламан сексуалдык жашоо себеп экенин, мындай илдеттер аял-эркекти бирдей тукумсуздукка кептей турганын эскертишти.
Sputnik Кыргызстан маалымат агенттиги кыргызстандык кыз-келиндер көбүрөөк жабыркаган гинекологиялык оорулар тууралуу билди. Арасында жыныстык катнашка тиешеси жок башка олуттуу дарттар бар.
Ооруда жыныстык мүчөдөн жагымсыз жыты бар суюктук көп бөлүнүп чыга баштайт, ичтин ылдый жагы ооруп, заара ушатканда ачышып кыйналат. Бул илдет өтүшүп, өнөкөткө айланып калганда тукумсуздукка чейин алып келиши ыктымал.
Сифилис — жыныстык катнаш аркылуу жугуучу оору. Ал теринин былжырлуу катмарын, ички органдарды, сөөктү жана нерв системасын жабыркатат. Сифилисти козгоочулардын аты трепонема деп аталат. Жатын кынына түшкөн трепонема жараны пайда кылат. Аялга оору жыныстык катнаш аркылуу, ал эми энеден балага түйүлдүк кезинде же төрөт маалында, кээде эмчек эмизгенде жугушу мүмкүн.
Гонореяны кыргызча сүзөк деп дагы атат жүрүшөт. Бул оору жыныстык катнаштан сырткары оорулуу адам колдонгон сүлгү, дене жышыгыч жана башка көп колдонгон буюмдардан жугат. Илдетти гонококк микробу пайда кылат.
Гонорея өнөкөт түрүнө өткөндө суукка урунганда, өтө чарчаганда, этек кир келгенден кийин кайталап кармап турат. Сүзөк кээде ичегини, көздү жана кекиртектин былжырын да сезгентет.
Ооруда жыныс органынын сыртына жана былжырына исиркектер чыгып, катып кургап калат. Дарыгерлер жараны кетирип бергени менен вирус адамдын организминде өмүр бою сакталат. Мындай оорулуулар төшөктөгү өнөктөштөрүнө ооруну жуктуруу коркунучу бар. Адистер ошол себептен ар ким менен эле жыныстык катнашка барбоого чакырып, оорудан сактоочу каражаттарды колдонууну сунуштайт.
Бул дарт Кыргызстанда аябай кеңири тараган. Аны менен аял да, эркек да ооруйт. Жыныстык мүчөдөн сары көбүктөнгөн суюктук чыгып, кычыштырып, заара кылууда оорутат.
Иммунитет түшкөндө, гормоналдык бузулууларга учураганда жана жыныс мүчөсүнүн ичиндеги микрофлоралар бузулганда трихомониаз оорусунун өсүшүнө же пайда болушуна шарт түзүлөт.
Бул дарт эркектерден жугат, бирок аялдар жабыр тартат. Аз сандагы гарднерел ар бир дени сак аялдын жыныстык органындагы микрофлорада болот. Бирок гарднерел менен лактобактериялардын катнашы бузулганда оорунун белгилери сезилет. Ал негизинен жыныстык жол менен жугат. Илдет кош бойлуулук мезгилинде кесепетин тийгизет.
Оору процессинде жыныстык мүчөдөн быштак сымал жагымсыз жыты бар суюктук бөлүнөт да ыңгайсыздык жаратат. Айрым учурларда аялдардын дене табы көтөрүлөт. Аталган илдеттен убагында арылуу керек. Эгер айым кош бойлуу кезинде аталган илдет менен ооруп дарыланбай жүрө берсе, ал энеден балага өтөт.
Бул оору көбүнчө жаш кыздарда кездешет.
Негизинен вульвовагинит менен өспүрүм курактагы кыздар көбүрөөк ооруйт. Илдетти ичеги таякчалары, гельминтоз (острица), экссудативдүү диатез, инфекция шарттайт.
Оору козголгондо кычышуу жаралат да ириң сымал суюктук бөлүнүп чыга баштайт. Гигиенаны жакшы сактап, жыныс органдарын таза кармоо кажет. Аталган ооруга чалдыгып калган учурда өз алдынча дарыланбастан, сөзсүз түрдө гинекологго кайрылуу зарыл. Дарыгер гана так диагноз коюп, дарылануу ыкмаларын сунуштай алат.
Цистит күз, кыш, жаз мезгилинде көп кармайт, суукка урунуу, буттун муздашы, жыныс органдарынын сезгенишинен улам өнөкөт дартка чалдыктырат. Өз убагында дарыгерге кайрылуу оорудан тез сакайтат.
Миома — жатын булчуңдарынын залалдуу эмес шишик түрүндө пайда болгон оорусу. Жатынга, таманга суук тийгенде, бойдон алдырганда, гормоналдык өзгөрүүлөргө дуушар болгондо, туура эмес тамактанганда, жыныстык жашоодон канааттанбаганда пайда болот.
Миома болгондо жатындан чыккан суюктук кан түрүндө келе баштайт, ал эми айыз маалында каны токтобой узак убакыт келет. Жамбаш сөөк, бел, бут ооруксунат, ичеги менен табарсык кысылат.
Миомада мончого түшүп, күнгө кактанууга болбойт. Ысык шишиктин чоңоюп кетишин өбөлгөлөйт.
Киста — ичи сары суу сымал суюктукка толгон шишик. Ал миомадан айырмаланып жатында эмес, жумурткада пайда болот. Аялдарда киста көбүнчө гормоналдык бузулууга учураганда, айыз эрте жашында келгенде, бойдон алдырууда, жасалма жол менен бойдон түшүргөндө, жыныстык жактан жуккан жугуштуу оорулардан улам пайда болот.
Ооруда этек кир келерде жана келип жатканда ич менен бел ооруйт, этек кир узакка созулуп, кан көп келет, кээде коюуланып, бойго бүтпөй, жыныстык катнаш учурунда ооруксунтат.
Бул ооруга кээде сексуалдык жашоо менен жашабаган кыздар дагы кабылып калышы мүмкүн.
Жатын моюнчасынын эрозиясы — аялдын жыныс мүчөсүндөгү жатын моюнчасынын былжыр челинин жаракатка кабылуусу. Эрозия жатын моюнчасында челди сыйрып түшүрүп, жаралантат, көп учурда канайт. Жыныстык катнаш учурунда оорутат жана кан аралаш суюктук бөлүнүп чыгат. Жара ачык кызыл түстө жана тегерек формада болот.
Бул ооруга ар кандай курактагы кыз-келиндер, аялдар чалдыгышы мүмкүн. Адатта төрөт учурунда жыныс мүчөсү жаракатка кабылган же бир нече жолу боюнан алдырган аялдарда көп кездешет. Эрозиянын пайда болуусунун себептери — инфекция, жыныстык катнашка эртелеп баруу, жатын моюнчасынын сезгенүүсү, организмдеги гормоналдык бузулуу, иммунитеттин түшүшү, жыныстык катнаш учурундагы этиятсыздык жана башкалар.Жатын моюнчасынын эрозиясын аныктоо кыйынчылык деле туудурбайт, дарыгердин бир текшерүүсү жетиштүү. Эрозияны текшерүү үчүн гинеколог жатындан мазок (жука челден былжырды сүртүп алуу) тапшырууну сурайт. Андан соң кольпоскопия жана видеокольпоскопия аспаптарынын жардамы менен карап чыгат.
Жатын моюнчасынын эрозиясы белги бербей, оорутпай жүрө бериши мүмкүн. Бирок биринчи кезекте ооруга кабылган аял сырттагы инфецияларга туруштук бере албайт, төрөбөй калышы мүмкүн. Андан да кооптуу нерсе — өтүшүп кеткенде жатындын залалдуу шишигине (ракка) алып келет.
Онкологдор менен гинекологдор бул оору жашарып баратканын айтышууда. Жатын моюнчасынын рагы паппилома вирусу аркылуу пайда болот. Оору жыныстык катнашта, төшөктө өнөктөштөрдү бат-баттан алмаштырган учурда жаралат.
Оорунун биринчи, экинчи баскычында операция жасоого толук мүмкүн. 3-4 баскычында химия жана нур терапиясы сунушталат.
Адистер төшөк маселесинде этият болуп, сактануучу каражаттарды колдонууну сунуштайт. Сексуалдук катнаш аркылуу жуга турчу оорулар жыныс органдарын жабыркатуу менен тукумсуздукка кептейт. Ошондой эле пландалбаган кош бойлуулукту алдын алып, абортко баруудан алыс болууга чакырышат. Анткени бойдон алдыруу бүтүндөй организм үчүн стресс, толгон-токой ооруну чакырары талашсыз. Жеке гигиенаны сактап, таза жүрүүгө, туура тамактанып, спорт менен алектенип, жылуу кийинип жүрүүгө кеңеш берилди. Гинекологго жарым жылда же бир жылда бир барып туруу керек.
БИШКЕК, 27-фев. — Sputnik. Кыргызстандын беш балбаны Киевде спорттук күрөштүн түрлөрү боюнча Украинанын чыгаан балбандарынын жана машыктыруучуларынын элесине арналган XXIV эл аралык мелдештин финалына чыгышты. Бул тууралуу аталган өлкөнүн Күрөш федерациясынын расмий сайтында айтылат.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Эркин күрөштөн 65 килограмм салмакта Эрназар Акматалиев финалга чыкты. Алтын байге үчүн ал бүгүн азербайжандык Али Рахимзаде менен таймашат.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Кыз-келиндер күрөшүнөн 59 килограмм салмакта Назира Марсбек кызы финалда украиналык Екатерина Зеленых менен таймашат. 68 килограмм салмакта Мээрим Жуманазарова канадалык Оливье Ди Бакко менен финалга чыкты. Ал эми эң оор, 76 килограмм салмактагы балбан кыз Айпери Медет кызы жарым финалда Рио-2016 олимпиадасынын чемпиону, канадалык Эрика Вэйбени далысын тийгизип, таза жеңишти камсыздады. Чечүүчү беттеште ал эстониялык Мае Епп менен кармашат.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Ал эми грек-рим күрөшүнөн 97 килограмм салмактагы кыргызстандык балбан Үзүр Жузупбеков армениялык атактуу балбан, бир нече жолку дүйнө чемпиону, Рио-2016 олимпиадасынын чемпиону Артур Алексанянды утуп, финалга чыкты. Жузупбеков 5:0 эсебинде утулуп жатып, кармаштын аягына чейин эсепти 5:7ге айландыра алган.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Эми ал алтын байге үчүн грузиялык Георгия Мелия менен кармашат.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Финалдык беттештер бүгүн кечинде, Бишкек убактысы боюнча саат 21:00дө башталат.
Эскерте кетсек, бүгүн кыргызстандык Айсулуу Тыныбекова, Жоламан Шаршенбеков, Акжол Махмудов сыяктуу балбандар килемге чыгышат.